Güneş yok, bari Rolex icat edelim

Avrupa Şampiyonası nedeniyle, pek çok gazeteci İsviçre'ye akın edince, hafta içinde gazetelerde Cenevre, Lozan, Montrö yazıları çıktı. Cenevre'nin, diskoteklerindeki kıyafet kontrolünden, gazetecileri bu ülkeye götüren şirketlerin bonkörlüğüne, Cenevre lokantalarındaki fondünün lezzetinden İsviçre şaraplarının kalitesine kadar tüm ayrıntılar genişçe yazıldı. Reha Muhtar ise, futbolda Türkiye'yi 2-0 yenen Portekiz'de, kadınların Türk kadınlarından çirkin olduğunu gündeme getirerek bizi rahatlattı; yani yenildik ama bizim kadınlar da onların kadınlarından güzeldi. Ama ben sizi farklı bir yere götürmek istiyorum. Geziyi düzenleyen Turkcell'in akıl ettiği, Cenevre Saat Müzesi'ne... Böylece futboldan daha fazla söz etmeyerek, "Türkiye'de futbol insanları aşırı milliyetçi yapıyor," diyen Orhan Pamuk'a da malzeme çıkarmamış olurum.

HER KENTİ AYRI ÖNEMLİ
İsviçre, Türkiye'nin neredeyse 20'de 1'i kadar küçük olsa da, biz Türkler bu ülkenin tüm kentlerinin adını ezbere biliyoruz. İsviçre'nin her kenti, doğduğu günden beri her Türkün kafasına kazındığından olacak Lozan, Montrö, Cenevre bize Kastamonu, Babaeski, Şırnak kadar tanıdık geliyor. (Lozan, kendi ülkesinde bile bizdeki kadar meşhur mudur, kuşkum var doğrusu.) İsviçre'nin Türklere tanıdık olan tek şeyi, kent isimleri değil. Saat markaları da bir o kadar tanıdık: Rolex, Omega, Swatch, Longines, Frank Muller... İsviçre kökenli Migros ise Bodrum gibi bildik. St Moritz gibi kayak merkezlerini, sosyetemiz çok yakından biliyor. Zengin Türklerin gizli hesapları nedeniyle İsviçre bankalarını ise, adlarını bilmeden tanıyoruz.

ASIRLAR BOYU GARANTİLİ
İsviçre'nin en çok bilinen ve takdir gören ürünü, çikolata ile birlikte saatleri. Saat, kişi başına milli geliri 45 bin doları aşan bu ülkenin para basma makinesi. Minicik saatler, Türkiye'de asgari ücretli işçilerin maaşlarının birkaç yıllığına satılıyor. Ama İsviçre saatlerinin bu kadar değerli olmalarının çok özel bir nedeni var. İsviçre saatleri, asırlar boyu garantili. Dünyanın en bilinen saat markalarından olan Patek Philippe'in Cenevre'deki müzesinde, aralarında 500 yıllık saatlerin de bulunduğu 2 bini aşkın ürün, tıkır tıkır çalışıyor. (Bu lafın gelişi, saatler aşınmasın diye şu anda çalıştırılmıyorlar. Ama hepsi sapasağlam.) Genelde burunlarından kıl aldırmayan ve Türklere hep uzaktan, küçümseyerek bakan İsviçreliler, bu saat müzesinde birkaç köşeyi Osmanlı'ya ve onun insanlarına ayırmaktan kaçınmamışlar. Patek Philippe Müzesi'nde dünyadaki ilk saatlerin günde bir saat kadar şaştığını, bunun sakıncalarını önlemek için kapaklarına bir güneş saati konulduğunu şaşarak gördük. Zaten İsviçreliler saat işini de, ülkelerinde güneş hiç görünmediği ve güneş saati işe yaramadığı için bu kadar geliştirmişler. Güneş saatli ilk saatler 1500'lü yıllara dayanıyor. Müzenin en nadide saatlerinin biri, 'Boğaziçi' adını taşıyor. Türk pazarı için, 1815 yılında bir başka ünlü saat markası Breguet tarafından yapılmış. Bu cep saatinin üzerinde dört minareli bir cami, Boğaziçi ve bir Osmanlı yelkenlisinin muhteşem seramiği var.

JEAN-JACQUES ROUSSEAU
Türkiye ile İsviçre'nin saat ilişkisi, 16. yüzyıla kadar dayanıyor. Müze kitapçığına göre, Cenevreli saatçiler 1628 yılında İstanbul'un Galata semtinde bir koloni kurmuşlar. (Bizim sonradan genelev kurduğumuz bölge olabilir.) O yıllarda koloni o kadar büyümüş ki, bir papaz tayin edilmiş, sonraki yıllarda kilise ve bir okul bile kurulmuş. Ve İtiraflar'ıyla biyografi yazımının öncüsü olan Jean Jacques Rousseau'nun babası Isaac Rousseau da, İstanbul'a yerleşen bu saatçilerden biriymiş. Özellikle saat onarımında ustaymış ve bir dönem Topkapı Sarayı saatçiliği de yapmış. Saat, namaz vakitlerinin bilinmesi için Türkler için çok önemliymiş. Müzede, 'Osmanlı İmparatorluğu' adlı bir başka Breguet marka saat daha var. 1825'te yapılan bu saatin üzerinde ise o yıllardaki Osmanlı haritası yer alıyor. Yine Osmanlı Sarayı'ndan çıkan ve açık artırma ile müzeye getirilen bir başka saatte ise, anne-baba ve iki yavrulu bir kuş ailesi; saat başı ötüyor. Günümüzde, insanların en büyük aksesuarı olan kol saatlerinin tarihi sadece I. Dünya Savaşı yıllarına (1915'ler) dayanıyor. İlk kol saatlerini askerler ve pilotlar kullanmış. Patek Philippe markası 1839'da kurulmuş. Patek, adını bir Polonyalı'dan alıyor, daha sonra Philippe ile ortak oluyor ve kendisi ayrılıyor. Patek Philippe günümüzde yılda sadece 30 bin saat üretiyor, kalite bozulmasın diye üretimini sınırlı tutuyor, kendi üretmediği hiçbir parçayı kullanmıyor. Ve iddialarına göre, 1839'dan beri sattıkları her saatin alıcısının kaydı tutulmuş durumda.