Bunamaya karşı biberiye, balık, ıspanak, muz

Nörolog Doç. Dr. Serdar Dağ unutkanlık ve bunamaya karşı yapabileceklerimiz konusunda soruları yanıtladı:

* Unutkanlık bunamanın ilk belirtisi mi?
İleri yaş grubunda görülen unutkanlıkta; öncelikle ve mutlaka bunama yani demans ihtimalini akla getirmek gerekir. Fakat yaşlılık döneminde depresyon da çok sık görülür. Hangi yaşta olursa olsun depresyon, unutkanlık yapar. Bunamada insanlar yakın geçmişi unuturken geçmiş zamanları en ince ayrıntısına kadar hatırlar. Bu yüzden genç yaşlarda beyin yorgunluğuna bağlı görülen unutkanlık bunama değildir. Genç yaşlarda görülen unutkanlığın altından beyin tümörü, sara gibi önemli hastalıklar çıkabilir. Ayrıca özellikle ileriki yaşlarda vücutta sodyum, B vitamini, tiroit hormonu vb. maddelerin eksikliği de unutkanlığa sebep olabilir.

* Bunama tam olarak nasıl bir hastalık?
Latincede mens zihin anlamındadır. Demans Latincede zihnin yitirilmesi anlamına gelir. Demans kazanılmış ve işlev gören zihnin yitirilmesidir. Entellektüel fonksiyonların kaybıdır. İleri yaş grubunda görülür. İleri yaşta görülmesi nedeni ile uzun yıllar tüm demans türlerinin beyinde oluşan fizyolojik yaşlanmaya bağlı olduğunu savunmuştur. Oysa yapılan araştırmalar günümüz ileri teknolojisi ile beynin incelenmesi, demansın sadece yaşlılığa bağlı bir hastalık olmadığını göstermiştir. Nitekim yakın çevremizde; yaşı sekseni aşmış fakat entelektüel fonksiyonları ve aklı-fikri yerinde, unutmayan, hafızasını koruyan kişilerin varlığı tek başına yaşlanmanın demans nedeni olmadığını destekleyen bir gözlemdir.

ALZHEIMER BUNAMA MI?

* Alzheimer ile bunama aynı hastalık mıdır?
Alzheimer demans türlerinden birisidir. Görülen demansın yarısından fazlasını Alzheimer tipi demans oluşturur. Bundan sonraki sırayı beyni besleyen damarların daralması veya tıkanması sonucu iyi beslenememeye bağlı olarak gelişen 'vasküler damarsal bunama demans' alır. Klinik gözlemlerime göre bu demans türü de sanıldığından fazladır. Bunun yanında vitamin eksikliğinde beyni tutan enfeksiyon sonrasında bazı hastalıklarda da demans belirtileri görülür.

* Alzheimer son yıllarda gerçekten arttı mı?
Günümüzde tedavinin ve yaşam şartlarının gelişmesi ile insanlar uzun yaşamaya başlamıştır. Bundan dolayı bunama da sık görülen bir hastalık haline gelmiştir. Demansın bir türü olan Alzheimer, tüm demansların yüzde 50'sinden fazlasını oluşturur. Demek ki bunama bulguları ile başvuran hastanın Alzheimer olma olasılığı da yüzde 50'den fazladır.

* Alzheimer önlenebilir mi?
Bu hastalık bunamanın büyük bir kısmını oluşturan, tedaviye genelde yanıt vermeyen, sadece belirtileri kontrol altına alınmaya çalışılan bir hastalıktır. Bu hastalıkta, bazı maddelerin eksikliği ve birikmesi sonucu beyinde kalıcı hasarların oluştuğu bilinmektedir. Maalesef erken teşhis yoktur. Bu hastalığın belirtileri ortaya çıktığında hastalık başlamış olur. Bu yüzden Alzheimer hastalığının ilerlemesi durdurulamaz fakat seyri yavaşlatılabilir. Bunun aksine diğer bunama türlerinin tedavisi bu hastalığa göre çok daha başarılıdır.

BEYİN BOZULABİLİR

* Vasküler tip demans nedir?
Klinik tecrübeme göre bu tür demans türü de Alzheimer türü demansa yakın miktardadır. Yaş ilerledikçe beyine giden damarlar yıpranır ve beyin hücre fonksiyonları geriler. Bu fizyolojik bir olaydır. Yaşı ilerleyen her kişi bunamaz. Genetik yakınlığı olanlarda çevrenin, beslenmenin vs. etkisi ile beyin beslenmesi bozulur. Beyin hücrelerinde ölümler oluşur. Geçirilen felçler, beyin kanamaları, küçük damarların tıkanmalarına bağlı vs. gibi durumlara bu olgu sebeptir. Bu vasküler demansta beyinde oluşan hasar, bölgesine bağlı olarak hasta bedeninde işlev bozukluğu olur. Örneğin uzun süre tansiyonu yüksek giden kişilerde beyinde birçok alanda hasar oluşur. Demansın yanında konuşma denge bozukluğu, herhangi bir tarafta güç kaybı vs. gibi belirtiler oluşur. Beyindeki hasarın derecesine bağlı olarak saydığımız belirtiler bu demans türünde görülse de; genellikle içe kapanma, ağlama, unutma ve entelektüel fonksiyonların kaybı hakimdir. Vasküler demans Alzheimer tipi demanstan daha iyi huyludur. Demans bulgularına sebep olan etkenlerin tedavisi olduğu taktirde, beyinde kalıcı hasar oluşmamışsa, bulgularda duraklama ve hatta iyiye doğru gitme görülür.

* Bunamanın oluşmasında genetiğin etkisi var mı?
Hastalıkların oluşmasında, sağlam bir insanda yaşam kalitesinin ve kişilik özelliklerinin belirlenmesinde genetik yapının ve çevrenin etkisi tıbben ispatlanmıştır. Demanstan şüphelenilen hastada anne, baba ve yakın akrabalar sorgulanmalıdır. Tam tersi, yakınlarında demans olanlar daha dikkatli olmalıdır.

* Ailesinde bunama olanlar bu hastalıktan korunmak için neler yapmalı?
Özellikle anne-babasında bunama olan kişi ileriki yaşlarda bu hastalığa adaydır. Bu yüzden hazırlıklı olmak gerekir. Korunmak için iyi beslenme, düzenli spor, çalışarak beyini zinde tutmak, stresten uzak yaşam stili benimsenmelidir. Unutkanlık bunamanın ilk belirtisidir. Orta ve ileri yaşta unutkanlık görülürse mutlaka bir hekime başvurmak ve beyin fonksiyonlarını kontrol ettirmek gerekir.