MS hastalarının tedavisi geç mi başlamalı?

Prof. Dr. Aksel Siva Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
MS her zaman ilerleyen bir hastalık değildir. Bazen insanlar hayat boyu tek atak geçirir. Hemen ilaç verirseniz gereksiz olur!

Sizce MS tedavisine ne kadar erken başlanırsa, o kadar iyi mi?
MS hastalığı her zaman kötüye gitmez. Pek çok MS'li hasta MS olduğunun farkına bile varmadan yaşamlarını sürdürüyor. MS olduklarını bilen birçok kişi de yaşamları boyunca birkaç ataktan öteye sıkıntı yaşamıyor. Hemen ilk atakta tedaviye başlarsanız bazı hastaları gereksiz yere tedavi etmiş olabilirsiniz. Çünkü 20 yaşında MS atağı geçirip bir daha 75 yaşında yeni atak geçiren hastalarımız da bulunuyor. O yüzden bence, apar topar tedaviye başlamak hiç de doğru bir karar değil.

Hastaya ilk ataktan sonra hemen ilaç verilmeli mi?
Her hastaya ilk atakta ilaç verilmesi doğru değildir. Hasta izlenmeli ve MS giderek artış gösteriyorsa, ileride birtakım kalıcı hasarlar bırakabileceğine inanılıyorsa tedaviye başlanmalı. MS'i iyiye gidecek kişilere ömür boyu ilaç vermenin anlamı yok. Bu ilaçlar enjeksiyon olarak yapılıyor ve hasta için ömür boyu ilaç kullanımı çok zor.

Tedaviye hemen başlanmazsa geç mi kalınır?
Öyle bir risk de var. Ancak hastaları izliyoruz, riskli hastaları başıboş bırakmıyoruz. Tedaviye başlayıp başlamama seçimini yaparken bizim de amacımız zaten gerekli olan tedaviyi geciktirmemektir. Başlıca hedefimiz; tam zamanında tedavidir.

MS'ten henüz zarar görmeyen hastaya MS'li demek mümkün mü?
Bazen hastalar başları ağrıdığı için MR çektirir ve tesadüfen bulgularda 'MS'e uyumludur' yazısı bulunabilir. O noktada hastalar MS'li olduklarına inanıyorlar. MR başlı başına MS teşhisi koymak için yeterli değildir. Biz bu durumda yeniden bilgilendirme yapıyoruz. MS belirti vermedikçe MS'li olmadıklarını anlatmaya çalışıyoruz. Bu kişiler belki hayatları boyunca hiç atak geçirmeyecekler.

MS'e ilaç dışında alternatif tedavi işe yarar mı sizce?
MS bağışıklık sisteminin bir şaşkınlığı sonucu ortaya çıkan bir hastalık. Bu kişilerde bağışıklık sistemi iyi ama yanlış çalışır. Bağışıklık sistemini güçlendirdiği iddia edilen birtakım ilaçlar var, biz onları sevmiyoruz. Bu bitkisel ilaçların hepsi zararlıdır anlamına gelmiyor ama doktor önermedikçe bağışıklık sistemini güçlendiriyor diye çay bile içilmemeli. Bu arada çuha çiçeği yağı gibi bazı bitkisel tedavilerin etkinliği de bilinmektedir.

MS konusunda ne zaman büyük bir adım atılacak?
2010 yıllarında artık MS hapları gelecek ve her gelen ilaç biraz daha etkili olacak. Ayrıca MS hastalığının nasıl ilerleyeceğini bir genetik testle anlayabileceğiz. Kendilerinde MS olduğu saptanan hastalara yapılacak kan testiyle de, bu hastalığın agresif mi, yoksa pasif mi olduğunu kavrayabileceğiz.

Gizli MS var mıdır?
Var, bizim sessiz MS dediğimiz gizli bir MS türü var. Yaşamlarında MS'e ait hiçbir belirti olmadığı halde MS olan hastalar var. Tesadüfen çekilen beyin MR'ında ortaya çıkıyor ama bu kişilere tedavi vermiyoruz,. Hatta MS'li bile demiyoruz. Ancak onlara sessiz MS'li gözüyle bakarak, belli aralıklarla MR kontrollerini yapıyoruz. Eğer hastalık herhangi bir şekilde belirti vermiyorsa zaten bir şey yapmaya gerek yoktur. Bazı kişilerde MS 3-5 yıl sonra belirti verebiliyor. O zaman da yine o kişileri izlemeye devam ediyoruz. Aralarında MS'i iyi seyredenler de olabiliyor.

* * *
Dr. Mark Freedman Kanada Ottowa Hastanesi
Kalp krizi geçirdikten sonra hastaları bekletemediğiniz gibi, geçirdikleri MS ataklarından sonra da onları tedavi için bekletemezsiniz!

Sizce MS tedavisine ne kadar erken başlanırsa, o kadar iyi mi?
Son çalışmalar MS'te erken tedavinin vücuttaki hasarı önlediğini gösteriyor. Kalp krizi geçiren hastaları bekletiyor musunuz? MS'li hastaları da bekletmek doğru değil. Zaten omurilik sıvısı incelenerek ve MR'lara bakılarak hastalığın agresif mi, yoksa pasif mi gelişeceği konusunda artık kolaylıkla bir kanıya varabiliyoruz. Buna göre karar verip en erken şekilde tedaviye başlanması gerekli bence. Çünkü uygulanan erken tedavi sonucunda hastalar hayatlarını sıkıntısız geçirebiliyor.

Hastaya ilk ataktan sonra hemen ilaç verilmeli mi?
Artık tek bir ataktan sonra kolaylıkla ilaca başlama kararı verilebilir. Eğer hastaları uzun süre izleme şansınız varsa, yakından izleyerek ataklara göre de ilaç verebilirsiniz ama bizim böyle bir şansımız olmuyor. Kanada'da 3 bin MS hastasını izliyerek yaptığımız araştırmalarda, atakları bekleyip tedavi kararı vermenin bir lüks olduğunu gördük.

Tedaviye hemen başlanmazsa geç mi kalınır?
Geç kalma riski büyüktür. Çünkü MS'te hasar erken dönemde olur ve geri dönüşü güçtür. Vücutta ataklar büyük hasarlar bırakır. Ancak erken tedaviyle çok daha iyi bir etki gösterdiklerini biliyoruz. Geç başlandığında ilaçlar daha az etki ediyor.

MS'ten henüz zarar görmeyen hastaya MS'li demek mümkün mü?
Benim hocalarımın bazıları hastayla konuşmaz ve hiçbir şey söylemezlerdi ama bu 30 yıl önceydi. Hastaya her şeyi söylemek lazım. Hatta nasıl bir tedavi istediğine hasta kendisi karar vermeli. Ancak benim ülkemde hastanın bunu kendine saklama hakkı var. İsterse işyerine söyler, isterse söylemez. Bu onun bileceği iştir. Enjeksiyonu yapacak olan hastadır ve yapıp yapmamaya kendi karar verir.

MS'e ilaç dışında alternatif tedavi işe yarar mı sizce?
İlaçlar son derece önemli. İlaç olmayan şeylerden yarar beklemek bence son derece anlamsızdır.

MS konusunda ne zaman büyük bir adım atılacak?
Bu hastalığı artık kontrol altına alabiliyoruz, hatta durdurabiliyoruz. Genetikten çok birşey beklemek zor çünkü bu hastalığa yalnızca bir gen neden olmuyor. Ancak yalnızca Kanada'da 25 araştırma yapılıyor ve ben bunların çoğuna katılıyorum. Yakında sonuç alacağımızı düşünüyorum.

Gizli MS var mıdır?
Var ama açık MS çok daha belirgindir. Bence onu öğrenin. Tipik MS hastası dediğimiz kişi; 20-30 yaşlarındaki kadınlardır. Kadınlarda MS erkeklere göre 4 kat daha fazla görülmektedir. İlk atak görmeyle başlar; mesela çift ya da bulanıklık görmeyle. Bacaklarda ve ellerde uyuşukluk olur. Ataklar birkaç gün içinde yükselir ve her atağın etkisi birkaç hafta, ortalama 30 gün sürer. Bazı MS'lilerde bu 1 yıl devam eder. Bu hasarlardan hastaları korumak için hemen önlem alıp, ilaç tedavisine başlamak gerekir.