Sakızda rekabet kızışıyor

Dünya devi, Cadbury Schweppes'in İntergum'u devralması ile ilgili sakız sektöründeki rekabet boyutuyla ilgili değerlendirmemi sizlerle paylaşmıştım. Intergum'un Falım'ı ile Ülke r'e ait Baycan ve İtalyan Perfetti'nin Vivident sakızlarının savaşı olarak değerlendirmiştim.
Geçen hafta karşılaştığım rekabet hukukçularından oluşan bir grup arkadaşımla birlikte olunca, ister istemez söz dolup dolaştı ve konu benim 'sakız savaşı' na geldi. Rekabet Kanunu'nun hazırlanmasında da emeği geçen rekabet hukukçusu dostum konuyla ilgili birkaç uluslararası örnek vererek bu birleşmenin rekabete aykırı olamayacağını söyledi. Gerekçesine diğer arkadaşlarımın katıldığını görünce, benden farklı düşünülen konuyu detaylı olarak siz değerli okurlarımla paylaşmaya karar verdim.

İhracata ağırlık verildi
Cadbury Schweps'in internet sitesi ve Kent'i aldıktan sonraki basın açıklamalarını taradım. Cadbury, Kent'i devraldığında Kent'in yıllık toplam 90.000 ton olan kurulu kapasitesinin, sadece 27.000 tonunu, yani yaklaşık yüzde 30'unu kullanabilmekteydi. Devirden sonra ihracata ağırlık verdiği anlaşılan countryregion Kent'in, ihracatını artırarak üretim kapasitesini de ihracata dayalı ar tırdığı görülüyor. Cadbury, üretiminin önemli bölümünü Avrasya ve Ortadoğu'ya yönelik ihracat için lojistik merkezi yapmayı hedefliyor. Ayrıca Güney Afrika'da yaptığı gibi tüketici seçeneği ve rekabeti artırarak,tüketici lehine durum yaratmaya çalışıyor. Öte yandan 2006'da Intergum'un Türkiye iç pazarındaki sakız satışları, miktar olarak yüzde 46'lık bir pazar payına sahip iken Cadbury'nin sakızdaki payı da yüzde 14 olduğuna göre birleşme sonrası sakızda pazar payı yüzde 60 oluyor. Cadbury'nin devirden önce zaten var olan şekerdeki pazar payı da yüzde 60'tı. Yorumlar, yüzde 60 dolayında şekerde hâkim durumda olmasına rağmen bunu kötüye kullanmayan Cadbury'nin sakızda da aynı hassasiyeti göstereceği üzerine. Kaldı ki Rekabet Kanunu'nun 6 maddesine dayanılarak hâkim durumun kötüye kullanılması halinde Rekabet Kurulu her zaman soruşturma açabilir, değerlendirmesinde de bulundular.

Farklı yaklaşımlar var
Rekabet hukukçusu arkadaşlarımın bu duruma benden farklı yaklaştıklarını gördüm. Arkadaşlarım, "Yüzde 60'lık pazar payı rekabet hukuku ve kurul uygulamalarında açıkça kabul edildiği gibi, birleşme veya devralma sonucu sırf pazar payındaki artış, tek başına 'hâkim durum yaratan' veya 'rekabeti engelleyen' bir durum olarak değerlendirilmemesi gerekir" görüşünde. Bu değerlendirmeyi şöyle anlamak gerekir. Hâkim durum rekabet hukukumuza göre yasak değil, ancak onun kötüye kullanılması yasaktır. Rekabet Kurulu'nun 29.12.2005 tarihli Rockwood Specialiter kararına göre bu değerlendirmeyi yapan arkadaşlarım yüzde 90 dolayında bir pazar payına sahip olabilecek bir teşebbüsün hâkim durumunu kötüye kullanmadığı sürece birleşme ve devralmada sakınca olmaması gerektiğinden yola çıkıyor.
Sakız pazarında önemli hamlelere kalkması beklenen Perfetti'nın pazar payı yüzde 25, Ülker'in pazar payı ise yüzde 8'dir. Sektörde faaliyet gösteren ve Baycan sakızlarını üreten Ülke r'in basın sözcüsü Metin Yurgagül'ün Milliyet gazetesinin cuma ekindeki açıklamasına bakılırsa Ülker'de sakız piyasasında yeni yatırım ve ürünlerle 2008'deki hedeflerinin ikincilik olduğu anlaşılıyor.
Önceki yazımda "Birleşme rekabeti engeller mi" değerlendirmesini yaparken, görüyorum ki bu birleşme rakiplerinin de iştahını kabartmış ve piyasadaki pazar payları için kıyasıya rekabet yaşanmaya daha şimdiden başlamış. Nitekim piyasadaki yorumlar dünyanın bir numaralı sakız üreticisi Wrigley'in de Türkiye sakız pazarına göz diktiği ve bu amaçla ortak girişim için temaslara başladığı veya Kervan firması ile ortaklık sözleşmesi imzaladığı yönünde.
Sakız deyip geçmeyin. 1980'li yıllarda döviz darboğazı vesilesi ile TBMM gündemine de gelen sakız, şu anda önem kazanmaya başladı. Nitekim yıllık iç pazar cirosu için 351 milyon YTL olan sakızın ihracat miktarı da bunu aşıyor. Üstelik sektörde 20 firma ile 5000 dolayında kişiye istihdam sağlanarak ekonomiye katma değer yaratıyor. Bu yönüyle gündeme oturması boşuna değil.
Ben olayın tüm yönlerini ortaya koydum. Son söz elbette Rekabet Kurulu'na ait.