Beyaz leke hastalığı vitiligo yayılır mı?

Benim cildimde küçük küçük renk açılmaları, beyaz lekeler var. 'Vitiligo' dediler; acaba bunlar vücudun farklı bölgelerinde de çoğalabilir mi? Hastalığımı da tam anlayamadım, bilgi verir misiniz? Acaba önemli bir riski ve dönüşü olmayan kalıcı etkileri var mıdır?

'Vitiligo'; ciltte renk açılmaları ve beyaz lekelenmelerle seyreden bir hastalıktır ve vücudun herhangi bir yerinde görülebilir. Vitiligosu olan hastalarda bu lekelere aynı anda birçok yerde birden rastlamak mümkündür. Cilde rengini veren maddeye 'melanin' denilir. Vitiligo ise bu maddenin ciltte bulunmaması nedeniyle ortaya çıkar; melanini yapan 'melanosit' isimli hücrelerin bir sebeple tahrip olması altta yatan sebeptir.

Estetiği bozan lekeler
Vitiligo; özellikle koyu renkli teni olanlarda daha fazla dikkati çeken kozmetik problemlere yol açar. Önümüzün yaz olması nedeniyle, güneşe maruz kalan hastalarda normal alanlar koyulaşırken, vitiligolu kısım açık renkli kalacağından aradaki renk farkı daha belirgin olacaktır. Vitiligo bir ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 1-2'sinde bulunur. Bu da Türkiye'de yaklaşık 700 bin ila 1.5 milyon hastanın bulunduğu anlamına gelir. Çoğunlukla ilk belirtiler genç yaşlarda çıkar; hastaların yüzde 95'i, 10-30 yaş arasında vitiligo tanısı alır. Kadınlarda ve erkeklerde aynı sıklıkta görülmekle birlikte aile hikayesi önemlidir. Ailesinde vitiligo olanlarda ve saçı erken beyazlamaya başlayanlarda hastalığın ortaya çıkma riski daha fazladır. Bunun yanında insanın savunma sisteminin kendisine karşı reaksiyon verdiği bir otoimmun hastalığı olan kişilerde de risk yükselir. İlk başta cildin belirli bir bölgesinde, aniden yama gibi renk kaybı olur. Bunu uzun sessiz bir dönem izler. Bu sırada, ortaya çıkan renk açılmasında ne ilerleme ne de gerileme vardır. Daha sonra yine aynı şeyler birbirini takip ederek tekrarlayabilir. Vitiligo; daha çok cildin güneşe maruz kalan bölgelerini, ağız-burun gibi vücut deliklerinin etrafını ve kat yerlerini tutmayı sever. Oluşan lekenin geri dönme olasılığı düşüktür. Melanosit denilen hücrelerin neden tahrip olduğunun kesin sebebi bilinmemektedir. Bir ihtimal, vücudun savunma sisteminin kendi melanositlerini yok ettiğidir. Vitiligo tedavisindeki temel amaç hastanın görünüşünü düzeltmektir. Böyle bir tedavi 6-18 ay gibi uzun bir zaman alır. Hangi metodun kullanılacağı; lekelerin yerine, sayısına ve yayılımına göre değişir. Bunun yanında her tedavi yolunun tüm hastalarda işe yarayacağını söylemek mümkün değildir. Tıbbi tedavi için kortizon içeren kremler kullanılır ya da ağızdan alınan ilaçlar ile mor ötesi ışınların birlikte kullanıldığı PUVA tedavisi uygulanır. Buradaki amaç derinin tekrar renk pigmenti üretmesini sağlamaktır. Başarılı sonuçlar alınsa da özellikle PUVA tedavisinde yan etki yaşamamak için uygulamanın dikkatli yapılması gerekir. Vücudunun yüzde 50'sinden fazlası vitiligo olan hastalarda, beyaz bölgelerin koyulaştırılması yerine koyu bölgelerin açılması da tercih edilebilir. 'Depigmentasyon' denilen bu yöntemde cilde uygulanan ilaçlar ile derinin renk üreten hücrelerinin çalışması durdurulur. Böylece cildin tamamı aynı rengi almış olur.

Psikolojik destek
Tıbbi tedavinin yanında cerrahi yöntemler de vitiligo tedavisinde kullanılır. Bunlar arasında vücudun başka yerlerinden alınan derinin transferi, dövme ve renk üreten melanositlerin laboratuvar ortamında çoğaltılıp geri verilmesi sayılabilir. Bunların yanında, hastanın kendi kendine uygulayacağı bazı metotlar tıbbi ya da cerrahi tedaviye yardımcı olacaktır. Vücudun geri kalan kısmının daha koyu renk almasına engel olacak yüksek koruma faktörlü güneş kremleri ya da leke kapatıcı ve yıkanınca çıkmayan makyaj malzemeleri, görüntünün düzeltilmesinde kullanılabilir. Vitiligosu olan hastalar zaman zaman hastalıklarla ilgili ruhsal desteğe ihtiyaç duyabilir. Bu yardım profesyonellerden ya da aynı hastalıktan yakınanların kurduğu destek gruplarından sağlanabilir.