Senaryolar yazıp sınavı korku filmine çevirmeyin

İstanbul Tıp Fakültesi Liyazon Psikiyatri Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Özkan; OKS'ye (Orta Öğretim Kurumları Sınavı) ve ÖSS'ye (Öğrenci Seçme Sınavı) hazırlanan öğrencilerden gelen soruları yanıtladı:

* Sınavda heyecandan bütün bildiklerimi unutacağımı sanıyorum, bu düşünce her an aklımda; sizce de unutabilir miyim?
Sınavda bilinenlerin unutulduğu doğru değildir. İnsan beyni pekiştirilmiş görsel ve sözel bilgileri kolay kolay unutmaz. Heyecan; bu bilgilerin doğruluğu konusunda tereddüt yaşanmasına neden olabilir ve kendinden emin olma duygusunu azaltabilir. Biraz da sentez becerisini, bilgiyi kullanma becerisini kısmen etkileyebilir; ancak bilinenler unutulmaz! Sınavda bildiklerinizi kendi heyecanlarınızın etkisiyle yorumlamadan, doğruluğundan emin bir tutum sergileyin. Genellikle zihinde çağrışım yapan ilk bilgiler doğru bilgilerdir. 'O kadar çok biliyordum ki unuttum' düşüncesi doğru değildir. Bu, yeterince öğrenilmediğini gösterir. Bilmekten dolayı kaygı olmaz, bilmemekten dolayı kaygı duyulur. Bilinmezlik ve belirsizlik kaygıyı yaratır. Önemli olan kaygılanmak değil, kaygıya yenik düşmemek ve onu kontrol edebilmektir. Normal sınırlar içindeki kaygı, motive eder. Ayrıca beynin enerjik olabilmesi ve bunu kullanabilmesi için asgari ölçüde kaygı gereklidir. Bunu çok fazla da abartmayın. İnsan beyni, adrenalin üretmeli ki beynin zihinsel aktiviteleri canlansın. Hafif düzeyde kaygı, beyni canlandırır.

BAŞARININ ANAHTARI: İSTEK

* Sınav heyecanından artık hiç uyuyamıyorum, gecenin bir saati aklıma 'ya başaramazsam' diye korku yapışıyor; ne yapabilirim?
Korku yaratan; kurguladığınız olumsuz senaryolarınız! Devamlı olumsuz senaryo yaratan insanlar, bir süre sonra senaryoyu gerçekleşme olasılığı yüksek gibi algılayıp yaşayacaktır. Burada düşünce tarzında iki şekilde hata olabilir. Bu, sınava yüklenen anlam ve atıftır; siyahbeyaz gibi olabilir. Halbuki başarısızlık bir yelpazedir, siyah-beyaz gibi değildir. Başarı için istek olmalı. Başarı bir zorunluluk değil! 'Başarmak istiyorum' ve 'başaracağım' diye düşünmeli. Ancak 'başarmak zorundayım' şeklinde düşünmeyin. Onun için bu sınavla ilgili mecburiyet keskinse, sorunlarla karşılaşabilirsiniz. Sınavla ilgili olumsuz senaryolarınız varsa, bunlarla başa çıkmak için şu sıralar günlük yaşam içinde sınav dışı faaliyetlere biraz yönelin. Fiziksel aktivite yapın, hobilere yönelin. Zevk alacağınız şeylere zaman ayırın, günün 2n saatini sınav odaklı yaşamayın.

* Bazen dalıp gidiyorum, bir şey söylendiğinde duymuyorum; bu durum sınavdan sonra geçer mi?
Kaygı; bazı çocukları aşırı hareketli ve huzursuz yapabileceği gibi, bazı çocukları da içe kapanık, dünyadan uzaklaşmış ve donuk hale getirebilir. Dünyadan kopma eğilimi, yaşanan bir engel karşısında sık sık yaşadığınız bir durumsa, bir uzmandan yardım almalısınız. Daha hareketli ve taşkın öğrenci, dünya ile iletişimini sürdürüyordur ve onun ele alınması daha kolaydır.

KORKU PANİĞİ ARTIRIR

* Bütün yüzümü sınav stresi nedeniyle sivilce bastı, bütün bunlar sınavdan sonra geçer mi?
Geçer, hiç kaygılanmayın. Kaygının yol açtığı sonuçlar, bazen fizyolojiktir, bazılarında duygulara ilişkindir. Bunlar kişiye göre değişir ama hepsi geçer. Psikolojik savunma ne kadar güçlüyse, bedensel tepki de o kadar az olur. Mesela asansörde kaldınız, korku ve panik yaşıyorsunuz; psikolojik savunma gereği 'biri gelir, beni buradan kurtarır, derin nefes alayım' diye telkinle düşünce düzeyinde savunma geliştirirseniz, kaygının 'bedenselleşmesi' azalır. Sınavda da olumsuz senaryolar kurmayan bir öğrenci, daha soğukkanlı davranır. Yani; meseleyi beyninde çözebildiğin düzeyde, bedensel tepkiler azalır.

* Ben çok heyecanlanınca midem bozuluyor hatta bazen kusuyorum; sınav sabahı bütün bunların olmaması için şimdiden alabileceğim bir önlem var mı?
Eğer kusma varsa ve mide-bağırsakta sorun oluyorsa bu gibi durumlar için bazen ilaçlar öneririz. Öğrenci; bedeninde ortaya çıkan strese bağlı belirti ve bulguları hiçbir şekilde kontrol altına alamıyorsa, bulantı ve mide sorunları daha da stresini artıyorsa, uzman yardımı gerekli olabilir. Bulantı hisseden öğrenci, bundan dolayı daha fazla kaygı yaşarsa o zaman ciddi sıkıntı olur. Ama bazen bir terapide bile bu sorunlar çözülebilir.

* Sınava doğru regl dönemlerim çok sancılı geçiyor, gece yarıları ağrı kesici iğneler olmaya başladım ve üstelik sınav döneminde regl olabilirim; geciktirici kullanmalı mıyım?
Hayır, hiçbir şekilde doğal kanama dönemi özel bir sorun gerekçesiyle geciktirilmemeli. Ancak sizin gerçekten yaşamınızı etkiliyorsa o zaman jinekoloğunuza başvurun. Adet gününü geciktirme değil, sancılı adetin sonuçlarını azaltıcı tedaviye öncelik verilmeli.