  |
|
Harran: Sevmeye hakkı olmayan kadınların diyarı...
Halime ve Şehrazat'ı berdelin son gelinleri olarak tanıdık. Şansları ya da şanssızlıkları düğünlerinde pervasızca kullanılan kalaşnikoflardı. Ama onlar ilk değil, son da olmayacak....
Berdel, yani Kürtçe anlamıyla 'onun yerine'. Bir kadının yerine öbür kadın. Birbirlerinin yazgısını yaşayan kadınların öyküsü berdel... İki hafta önce gazetelere yansıyan Harranlı Şehrazat ve Halime'nin hikâyesi belki kalaşnikofların gölgesinde kaldı ama onlarla aynı hafta şehir merkezinde evlenen diğer kızların adlarını sanlarını bilen yok... Teybimizi kime uzatsak, "Paramız yoksa başka nasıl evlenebiliriz, siz söyleyin," diye yanıtlıyor sorumuzu: "Burada beğendiğimiz kızlarla pastanelerde buluşabileceğimizi mi sanıyorsunuz?" Günümüzde 15-20 milyarı bulan başlık parasını ödememenin tek yolu hâlâ berdel Güneydoğu'da. Ancak bu yöntemle dört kişinin kaderi birbirine bağlanıyor. Tabir-i caizse 'takas edilen mal' beğenilmezse, alıcı 'mal'ını geri verip, karşılığında verdiği 'mal'ını geri isteyebiliyor. "Mutsuz olan çift yüzünden diğer çiftin de boşanmak zorunda kalması haksızlık değil mi?" gibi bir soru ise akla bile gelmiyor. Ağabey karısını ne kadar severse sevsin, kız kardeşinin el evinde mağdur olmasına izin vermiyor. Bunun nedenini Urfalı bir erkek şöyle açıklıyor: "Çünkü erkek bacısının gölgesi. O olmazsa kız kime güvenir?" Evlenmiş olsa bile bacının sağlığı ve namusundan erkek sorumludur ve bu uğurda karısını bile gözden çıkarabilir. Karşılığında başlık vererek gelin evde tutulabilir ama bu kez de erkek, ailevi baskılarla yüzleşmek zorunda.
'SAKIN
GELMEYİN CİNAYET ÇIKAR'
Berdelin son mekânı Harran'dayız. İlçeye 10 kilometre uzaklıktaki Kızıl (Doruç) Köyü muhtarı Sermo Ceylan'a ulaşıyoruz. Düğünden sonra köyde İlçe Jandarma Komutanlığı'nın yaptığı baskınlar nedeniyle büyük tedirginlik yaşayan muhtar, bizi köye gitmememiz konusunda uyarıyor ve olabilecek müdahaleler konusunda elinin kolunun bağlı olduğunu söylüyor. Köyde aralarında oğlunun da olduğu birçok kişinin kalaşnikof kullanmak nedeniyle arandığını bildiğimiz muhtara ısrarlarımız sonuç vermiyor. Cevabı çok net: "Burada cinayete neden olursunuz." İlçe yetkililerinden öğrendiğimiz bilgiler de muhtarın uyarılarının boşuna olmadığını gösteriyor. Her iki köyün de mensubu olduğu Siala Aşireti reisi Halil Gündoğdu, damatlardan Mehmet Özgün'ün akrabası. Zaten köydeki herkes birbirinin akrabası, düğüne çağrıldığı halde işleri nedeniyle gidememiş, bizimle temkini elden bırakmadan konuşuyor: "Benim berdel olduğundan haberim yoktu, ama sonra damatla görüştüm, parası olmadığı için bunu yapmak zorunda olduğunu söyledi." Damadın kendisine, "Ya borç alıp kendimi zora sokacaktım ya da kız kardeşimi verecektim. İkincisini tercih ettim," dediğini aktarıyor. DYP'den İl Genel Meclis üyesi olan Gündoğdu, köydeki gerginliğin had safhada olduğunu, her gün yaşanan gözaltıların köyde her an bir patlamaya yol açabileceğini öne sürüyor. Özgün ve Gök aileleri arasında yaşanan berdelde kızlara fikrin usulen sorulduğunu, zaten kızların da 'hayır' deme şansının olmadığını ima eden Gündoğdu, berdelin yok edilmesinin tek yolunun başlık parasının kaldırılması olduğunu vurguluyor. Berdelin bölgenin kanayan yarası olduğunu anlatan Gündoğdu, bu konuda devlete önemli sorumluluklar düştüğü görüşünde.
'NASIL BEDAVAYA VEREYİM?'
Binimuhammed Aşireti reisi ve aynı zamanda Harran'a bağlı Uğurlu Belediyesi Belediye Başkanı olan MHP'li Mehmet Çalışkan, 24 kabilelik bir aşiretin mensubu. 12 çocuklu olan Çalışkan, "Berdel olabilir, para da saçılabilir ama silah kullanılması yanlış," diye konuşuyor. Kendi aşiretinde en son 1989'da berdel yapıldığını anlatan Çalışkan, bu yüzden iki aşiretin birbirine girdiğini hatırlatıyor: "İki genç berdel yapmıştı ve ailelerden biri 'Kızımız kaçırıldı,' diye şikâyetçi oldu ve damatlardan biri 80 gün hapis yattı. Ondan sonra bizim aşirette berdeli kaldırdık." Mevzu başlık parasına gelince, Çalışkan da yanlış anlaşıldıklarına inananlardan: "Başlık alan bir baba ondan daha fazlasını cebinden harcar." Kendisi de kızını kardeşinin oğluna vermiş ve cebinden 17 milyar harcamış: "Ben kızımı beslemişim, bu yaşına kadar getirmişim, nasıl bedavaya vereyim?" Başlık parası ithamının Şanlıurfa için bir 'damga' olduğunu söyleyen Çalışkan, bu suçlamanın kenti lekelediğini öne sürüyor.
MÜJGÂN HALİS
|
