 |
| Talât Paşa, Elâzığ'dan 74 bin 206 Ermeni'nin tehcir edildiğini yazıyor
|
|
NEVZAT Atal, dün Sabah'ta yayınlanan haberinde, Gomidas Enstitüsü'nün direktörü tarihçi Ara Sarafyan ile Türk Tarih Kurumu'nun başkanı Prof. Yusuf Halaçoğlu'nun biraraya gelme konusunda anlaştıklarını yazıyordu. Ermeni soykırım iddiaları ile ilgili olarak, Türk ve Ermeni tarafların ilk akademik birlikteliği anlamına gelecek olan bu buluşmada, Harput'ta 1915 yılında yaşananlar ele alınacak ve her iki taraf, sahip oldukları belgeler üzerinde bir değerlendirme yapacaklar. Harput, bugün Elâzığ ilinin sınırları içinde bulunan tarihi bir yerleşim merkezi idi. Geçmişi isyanlarla dolu olan Harput'ta, Birinci Dünya Savaşı'ndan hemen sonra bu defa Ermeni ayaklanması yaşanması üzerine, Ermeni nüfus 1915 yılındaki tehcir kanununun kapsamına alınmış ve Osmanlı İmparatorluğu'nun başka bölgelerine nakledilmişti. Ara Sarafyan ile Prof. Yusuf Halaçoğlu hakikaten biraraya gelebilirlerse, Harput'ta 1915'te yaşananları tartışacaklar. Sarafyan, Harput'ta bir "soykırım, kötü muamele yahut katliam" uygulandığını iddia eden belgeleri ortaya koyacak; Halaçoğlu da tehcir ve yeniden yerleştirme ile ilgili Osmanlı kayıtlarını gösterecek. Ben, Türk ve Ermeni tarafların biraraya gelmeye kararlı gibi olduklarını görünce, 1915'te imparatorluğun Dahiliye Nazırı, yani İçişleri Bakanı olan ve Ermeni tehcirinin mimarı sayılan Sadrazam Talât Paşa'nın şimdi bende bulunan belgelerinde geçen Harput, yani Elâzığ ile ilgili bazı kayıtları bu buluşma öncesinde yayınlamak istedim.
BİR MADENE DE EL KONMUŞ
Sadrazam Talât Paşa'nın tehcir belgelerinde, Elâzığ'da 1914'te 70 bin 60 Ermeni'nin yaşadığı ve yine Elâzığlı olan 2 bin 201Ermeni'nin de, daha önceden başka yerlere göçettiği görülüyor. Belgelere göre, Birinci Dünya Savaşı'nın patlamasından hemen sonra, sınır bölgelerinde diğer doğu illerinden kaçarak Elâzığ'a gelenlerin sayısı ise, 5 bin 88. İsyanlara sahne olen Elâzığ'daki bütün Ermeniler, 1915 tehcirinde imparatorluğun başka bölgelerine gönderilmiş ve şehrin Ermeni nüfusu sıfıra indirilmiş. Aynı uygulana Erzurum, Bitlis, Van, Diyarbakır ve Trabzon'da da yapılmış ve bu vilâyetlerde de tek bir Ermeni bile bırakılmamış. Talât Paşa'nın belgeleri, 1914 sayımının eksik yapıldığını gösteriyor, zira sayım sonuçlarıyla tehcir sayıları arasında az da olsa bazı farklar bulunuyor. Sayım belgeleri Elâzığ'da 1914 sayımında 70 bin 60 Ermeni'nin yaşadığını gösterirken, Talât Paşa, sürgüne gönderilen Elâzığlı Ermeniler'in sayısını 74 bin 206 olarak veriyor. Paşa, Ermeniler'e ait olan ve Elâzığ'da tehcir sonrasında boş kalan evlerin sayısının da 3 bin 500 olduğunu ve yine Ermeniler'e ait bir bakır madenine de el konduğunu yazıyor. Sadrazam Talât Paşa'nın özel arşivinde bulunan bir başka belgede ise Elâzığ'dan İzmit'e 2, Bolu'ya 37, Adana'ya 303, Maraş'a 2, Sivas'a 63, Beyrut'a 63, Kastamonu'ya 2, Konya'ya 1, Aydın'a 254, Suriye'ye 585, Zor'a 76, Halep'e 606, Urfa'ya 84, Ankara'ya 6, Musul'a 112 ve Niğde'ye de 5 Ermeni'nin gönderildiği kaydediliyor. Paşa'nın tehcirle ilgili haritalarında ise, sürgün edilen nüfusun Musul, Halep, Suriye ve Zor'da yani bugünün Kerkük çevresinde iskân ettirildiği görülüyor.
|
