2001 büyük krizini yaşayalı henüz 5 sene oldu. Kriz sonrasındaki ilk iki sene neler çektiğimizi de unuttuk, Türkiye'yi krize hangi koşulların getirdiğini de. Türkiye'nin en büyük borç konsolidasyonu kriz sonrasında gerçekleştirilmişti. Kapatılan bankaların tüm borcu Hazine'nin üstüne yıkıldı ve Merkez Bankası'nca ödendi. Hazine'nin kamu bankalarına olan tüm görev zararı borçları kamu bankalarının tahsil edemediği diğer alacakların bir kısmı da ilave edilerek kapatıldı. Borçlarına karşılık Hazine'nin verdiği satılamaz,pazarlanamaz kağıtlar hala TCMB, Ziraat Bankası ve Halk Bankası'nın portföylerinde önemli bir yer tutuyor. Faizlerinyüksekgidişindenşikayetçiolurken,TCMB'ninhareketyeteneğininyetersizliğindenbahsederkenbukonuyaözellikledikkatetmeli.T.C.ZiraatBankası'nınkredikullandırırkenyoğurduüfleyerekyemesi,Hazine'ninbono,tahvilihalelerindebazenözelbirticaribankadanbilehassasdavranmasıgeçmiştekihatalardandersçıkardığınıgösteriyor. 2001 öncesi geçmişteki en büyük hata Hazine'nin hesapsızca borçlanması ve kamu kuruluşlarının borç takmasını hoşgörü ile karşılaması idi. Hep Türkiye'de tüketicibilincinin gelişmediğini yazıyoruz ya, bu sadece bozuk maldan şikayet etmemek, atılan kazığın hesabını sormaktan kaçınmak olarak algılanmamalı. Kamuya olan borçların ödenmemesine rıza gösterip bunu kendisinin ödeyeceğini anlayamamak da başka şeylerin yanı sıra bilinçcehaletine işaret eder. Dilimize yerleşmiş bankerzedeler,dövizzedeler,bonozedeler,imarzedeler hep bu anlayışın sonucudur. SSK'nın bu hale gelmesinde, primlerin bu kadar yüksek olmasında kamu kuruluşlarının taktığı borçların, özel kesime sağlanan prim aflarının payını niye kimse hiç tartışmaz? Ödenmeyen borçların faturasının hepimize çıktığını niye kimse anlamak istemez?
Borçlanmakısıtlandı Borçlanmaktan korkmayan, aldığı borcun maliyetini düşünmeyen, kamuya borcunu ödemeyene 'boşver' diyen, bankalara borç takanların bedelinin kendi üstünde durduğunu algılayamayan bir toplumda geri ödeme alışkanlığı nasıl yaratılabilir? 2001 krizi sonrasının en önemli sorunu buydu. Çözüm borçlanmayı, borçlanma imkanlarını kısıtlamakta bulundu. KamuFinansmanveBorçYönetimininDüzenlenmesiHakkında çıkartılan Kanun bu çabaların ürünü idi. TCMBKanunu'nda yapılan değişiklikle TCMB'ninHazinedahiltümkamukurumvekuruluşlarınaborçvermesi engellenmişti. İlk3seneninniyetmektuplarında,bütçekanunlarındaborçlanmakısıtlamaları,kamualacaklarınınaffauğramamasıhükümetintaahhüdüaltınaalınmıştı.Tümkamuhesaplarınınbizzatvatandaştarafındanizlenip,denetlenmesinisağlayabilmekiçinşeffaflıkgenelilkehalinegetirilmişti.
Kötülüklerbittimi? Hiç bir yazımda bu kadar ''mişligeçmiş'' zaman kullanmadım. Okuyana İlberOrtaylı hocanın tarih makalesi gibi gelebilir. Dönün bu günlerin ekonomi gündemine bakın. Birincisıradaelektrikfiyatları.Zamyapılsınmı,yapılmasınmı?Kaynaktandağıtıma5tanekamukuruluşuvar.Hesapları,bilançolarıortadayok.Hesaplarınıisteyensorandayok. Zamkonusundafikirbeyanederkenhesapkullanandayok.İkincisibüyükbelediyeborçları.Azalttık,öteledik.Bizbununiyeyaptık?Bilendeyok,merakedende.Varolanıda,ötelenenidebizödemeyecekmiyiz? ÜçüncükonubirkısımKOBİborçlarına''AnadoluYaklaşımı''.Ödeyenödedideödemeyenniyeödemedi?Niyesorgulamayız,niyekimsebubilgiyibizimlepaylaşmakistemez? Küçük işletme sahibi, ticaret yapan,müteahhitlik yapan,turizimci, nakliyatçı çok sayıda arkadaşım var. Bu sıralar ortakşikayetleriişlerindurgunluğudeğilalacaklarınıtahsiledememek. Avukat arkadaşlarım adliyelerde icra dosyalarını odaların almadığından söz ediyor. Protestolu senetler, arkası yazılmış çekler ortalıkta fır dolanıyor... Devletalacağındanvazgeçer,alacağınıertelerbunudagururladuyurursakullarıdabirbirineborçtakar.DahaöncedefalarcaseyrettiğimizbufilmlerinsonudaillakiIMF'ninkucağındabiter.
