Laboratuvar sonucu doğru mu?
* Bir ay önce ağır bir hastalık geçirdim. Akciğer damarlarım pıhtıyla tıkanmış. Bir tıp fakültesi hastanesinde 11 gün yatarak tedavi gördüm. Yirmi gündür de ayaktan takip altındayım. Kanı sulandıran bir ilaç kullanıyorum. En az 6 ay bu ilaca devam etmem gerekiyormuş. Sık sık tahlil yaptırıp, ilacın etkisini ölçtürüyorum. Fakülteye gidip gelmek zor oluyor. Ben de devlet hastanesinde tahlil yaptırdım ama tahlil sonucu anormal derecede yüksek çıktı. Doktor derhal ilacı kesmemi söyledi. Telaşlandık. Neyse ki, fakültede tekrarlanan tahlil normal çıktı. Meğer, devlet hastanesinde kullanılan teknik eskiymiş; sonuçlar güvenli değilmiş. Bu hastanede yatıp tedavi gören hastaların durumu ne olacak? Mesela, benim tedavim yanlış olarak kesildi. Ya yeniden pıhtı atsaydı?
Standartlaşmış laboratuvar yöntemlerinin ve bu amaçla üretilmiş cihaz ve teknolojilerin yerine eski, yetersiz, hata payı yüksek, standardize edilmemiş usul ve tekniklerin ve cihazların kullanılması; hastaların riske edilmesine ve zarar görmelerine yol açabilir. Örneğin kolesterolünüzü yüksek gösteren testler, yaşam boyu sevdiğiniz gıdalardan uzak kalmanıza ve belki de sürekli pahalı ilaçlar kullanmanıza yol açabilir. Eğer bu testler kabul edilebilir yanılma payı ve standart ölçüm yöntemleri ile yapılmıyorsa, bu ağır yükü boşuna sırtınızda taşımak zorunda kalabilirsiniz. Hasta güvenliği bakımından, tıbbi tahliller için kullanılan yöntemlerin ve sonuçların standardize edilmesi gerekir. Oysa, ülkemizde tıbbi tahlillerin yapıldığı laboratuvarların denetim ve kontrolü konusunda sorunlar yaşandığı bir gerçektir. Aynı örneği bölerek farklı laboratuvarlarda incelettiğinizde, tedavi yaklaşımını değiştirecek ölçüde farklı sonuçlar elde edebilirsiniz. Ülkemizde gerek kamuya, gerek özel sektöre ait binlercesi arasında (belki birikisi dışında) akredite olmuş laboratuvar yoktur. Ne kadar usulüne uygun çalışırsanız çalışın; aynı örnekten yapılan tahlil sonuçlarının, merkezler ve/veya uygulayıcılara bağlı olarak farklı sonuçlar vermesi doğaldır. Ancak hastanın teşhis veya tedavisini değiştirecek ölçüde bir farkın olması, asla hoş görülemez. Günümüz tıbbında, hastalıkların teşhis ve takibinde laboratuvar desteği çok önemli. Hekim, kendisine rapor edilen sonuca göre hastasına teşhis koyar ve tedavi başlar. Tedavinin etkin olup olmadığına ya da tedaviye bağlı herhangi bir yan etki gelişip gelişmediğine, yine tahlil sonuçlarına bakarak karar verir. Eğer tahlil sonuçları güvenilir değilse, hasta bu işten zarar görür. Laboratuvar sorumlularının ve hastane yöneticilerinin en başta gelen görevi, tıbbi tahlillerin standardizasyonudur. Gerek laboratuvar cihazlarının ve gerekse kullanılan teknik ve malzemelerin güncellenmesi, sık sık kontrol ve kalibrasyonlarının yapılması, zaman zaman örneklerin çift çalışılması, referans laboratuvarla sonuçların karşılaştırılması, laboratuvar teknisyenlerinin ve diğer laboratuvar elemanlarının sürekli hizmet içi eğitimleri gibi yollarla, hasta güvenliği korunmalıdır.
Prof. Dr. Tevfik Özlü
|
