Kuşadası örneğine bak, borsada yerli-yabancı tercihini anlarsın

İstanbul Borsası'da yerli yatırımcıların sayısı düşerken yabancıların oranı artıyor. 2001 yılında İMKB'deki yatırımcı sayısı 1 milyon 30 bin iken bu sayı 2004 sonunda 855 bine geriledi. Yabancı yatırımcıların hisse senedi piyasasından aldığı pay ise yüzde 47'den yüzde 60'a çıktı. Yani borsada yerliler çekilirken onların yerini yabancılar doldurmaya başladı. Üstelik Türkiye geçmişine oranla daha iyi duruma gelmişken. Dünya piyasalarındaki havanın olumsuza dönmesinden dolayı yabancıların oranında hemen artış olmayabilir. Bu konuda CNN-Türk yorumcusu Yiğit Bulut'a katılıyorum ama yılları içine alan uzun vadede borsadaki yabancı oranının giderek yükseleceğini tahmin ediyorum.
Yerliler neden almıyor?- Yerli yatırımcılar ise 2000 yılında fiyat hareketlerinden dolayı uğradıkları büyük kayıp yanında 2001 krizinde şirketlerin batışlarından zarar etmelerinin sonucu olarak piyasadan uzak duruyor. Piyasa yapısının henüz değiştirilememiş ve yerlilerin güveninin kazanılamamış olması, borsaya kişisel yeni yatırımcı girişini önlüyor.
Zihniyet değişimi gerekli- Yerli yatırımcıların mağduriyetine Borsa Yatırımcıları Derneği (Boryad) tarafından Türkiye'ye davet edilen Avrupa Birliği Yatırımcılar Federasyonu Genel Sekreteri Dr. Jean Pierre Pealinck de dikkat çekti. Küçük yatırımcıların korunması konusunda zihniyet değişimi gerektiğini belirten Pealinck şöyle dedi:
"Türkiye ziyaretimde bu hisselerle yatırım yapıp para kaybettiği için evliliği sarsılmış, sağlığı bozulmuş insanlarla tanıştım. Yaşadıkları yoğun stres nedeniyle cilt kanseri olmuş, vücudunun çeşitli yerlerinde sebepsiz yere şişlik oluşmuş yatırımcıların yanısıra ülser olan yatırımcılarla tanıştım. Yatırımcılara tavsiyem sağlıklarına dikkat etsinler. Organize olup haklarını arasınlar, biz de yardımcı olacağız." (Milliyet, 28 Nisan 2005)
Mağdurlar arasında 1994 krizinde batan aracı kurumlarda yok olan yatırımcı malları, 2001 krizinde el konulan bankalarda küçük hissedarların sıfırlanmış hisseleri, imtiyazlı şirket statüsündeki elektrik dağıtım ve üretim şirketlerine el konulmasıyla oluşan mağduriyetler ile İmar Bankası'ndaki Hazine kağıdı alacaklıları da var. Sayıları 100 binlerce ve mağduriyetin boyutları milyar dolarlarla ifade edilebilir. Yerli yatırımcıların güven kaybında bu olaylar çok etkili.
Yabancı niçin alıyor?- Buna karşılık yabancılar Türkiye pazarından hem doğrudan şirket satın alıyor hem de hisse senedi yatırımlarına ağırlık veriyorlar.
* Çünkü Türkiye'de tek parti iktidarı ile siyasi istikrar sağlandı.
* IMF programı sürdürülerek enflasyon 25 yıllık kronik yüksek düzeylerinden tek haneli rakamlara indirildi.
* Ekonomi 2001 sonrasında yeniden yapılandırıldı ve bu yapı içinde yüksek büyüme oranına ulaşıldı.
* Türkiye'nin AB'ye üyeliği yolunda müzakerelerin başlatılmasına karar verildi.
Yabancının Türkiye yönelik artan ilgisinin altında yatan belli başlı nedenler bunlar.
Kuşadası örneği- Kimin kazançlı çıkacağını elbette zaman gösterecek. Ama yerliler ile yabancıların satın alma veya satın almama gerekçelerine bakınca, geleceğin kurtarılması açısından yabancıların kazançlı çıkmasını istemekten başka çıkar yol yok. Dün İzmir'li bir okurum aktardı:
Zamanında Kuşadası'nda arazileri olanlar mirası paylaştırırken zeytin ve tütün olmuyor diye sahil kesimini hep kız çocuklarına bırakırmış. Sonra turizm hareketi başlayınca sahil kesimi değere binmiş. Damatların cebi para görmüş. Ailenin erkekleri ise köylerde halen zeytin ve tütünle uğraşıyormuş. Ancak asıl parayı da dışarıdan gelip sahilde yerleri satın alanlar kazanmış. Şu anda Kuşadası sahilindeki hemen hemen yerli mülk sahibi kalmamış.
Yerli ile yabancıların piyasaya yaklaşımları Kuşadası örneğine benziyor.
* Kim kazançlı çıkar?- Sonumuz Kuşadas yerlilerine benzerse, bundan Türkiye kazançlı çıkacak ama yerli tasarruf sahipleri kaybedecek. Kuşadası örneğine benzemeyen bir sonuçlanma ise Türkiye'nin ve tabii ki herkesin kaybetmesi anlamına geliyor.
* Sonuç- "Bir neslin kaderini, bir evvelki nesil tayin eder" Konfüçyüs