Borç ölçme yöntemi ve Maastricht

Kamu borcunun milli gelire oranının % 60'ı geçmemesi, Avrupa Birliği'nin temel kurallarından birisi. Bütçe açığının oranına konulan limit ile maliye politikasının yönü çiziliyor. Sistem Maastricht'te kararlaştırıldı ve tanımlamaları yapıldı . Bazı değişikliklere konu olsa da, her üye ülkeye eşit bir biçimde uygulanıyor.
Türkiye'de son zamanlarda kamu borcunun milli gelire oranı, hem uygulanan politikalar hem de enflasyonun tek hanelere düşmesi nedeniyle önemli azalışlar gösterdi. Bu durum ilgilileri hemen harekete geçirdi ve "Maastricht kuralına yaklaşıyoruz, bir iki yıla kalmaz altına ineriz" demeçlerini sıkça duyar olduk.
Oysa, Avrupa Birliği kamu borçları ile ilgili kuralı koyarken bu terimleri tanımlamış ve hesaplanma yöntemini de protokollerine yazmış . Buna göre; "Borç, brüt olarak yıl sonundaki nominal değer şeklinde tanımlanır. Bunlar kamu borcu içinde konsolide edilir. Kamu, genel kamudur ve ticari işlemler çıkarıldıktan sonra konsolide bütçe, bölgesel veya mahalli idareler ile sosyal güvenlik fonlarından oluşur." Özetle, Avrupa Birliği "ben kamu borcunu brüt olarak dikkate alırım " diyor. Hazine eski Genel Müdür Yardımcısı Ali İhsan Gelberi de aynı fikirde. Kendisi Hazine'de yıllarca kamu hesapları içinde yaşadı. Değerli bir bürokrattı. Şimdi özel sektörde. Sayın Gelberi ile konuyu tartıştık. "Kamu borcunun hesap biçimi onaylanan protokollerde belli edilmiştir. Bir değişiklik yapılmamıştır. Bizde, mahalli idare verilerini tam olarak hesaplayamamamıza rağmen AB'ye uyan tanım, brüt kamu borcudur" diyor.
Net borç ise IMF'nin kullandığı bir tanım . Belki daha gerçekçi. Latin Amerika ülkeleri daha önceki dönemlerde net borç tanımına büyük önem verdiler. Brüt yerine net borçların dikkate alınmasını, bunu da hesaplarken devletin tüm alacaklarının ve hatta gayri menkuller dahil bütün varlıklarının brüt borçtan düşülmesini istediler. IMF sadece, Hazine ve Merkez Bankası arasındaki ilişkilerden doğan alacakları tanıma dahil etti. Bu şekilde kullanıyor.
Türkiye'nin brüt kamu borcu 2004 yılı sonunda 332,1 katrilyon TL . Bunun 234 katrilyon TL'si iç, 98,1 katrilyon TL'si ise dış borçtan oluşuyor. Net borç ise 59,9 katrilyon daha az ve 272,2 katrilyon TL. Sonuçta brüt kamu borcunun mi lli gelire oranı % 77,4, net borcun oranı ise % 63,5 oluyor . Arada 14 puanlık fark var.
Eğer net borcu dikkate alıp da "bir iki yıl içinde Maastricht kriterini tuttururuz" derseniz gerçekçi olamazsınız . Brüt veriyi kullanmanız gerekir. Bu taktirde enflasyon faktörü olmadan 17 puanlık azalışı sağlamak biraz daha fazla zaman alır.
Hazine Müsteşarlığı'nın bu ince ve fakat önemli noktayı raporlarında belirtmesi yararlı olur. Maastricht'e kaç yıl kaldığı daha iyi anlaşılır. Başkalarının hata yapmasına da olanak tanınmaz.