|
 |
 |
 |
Şeker yerine tatlandırıcılar
Tatlandırıcılar, diyet yapanların en önemli silahı. Şeker yerine kullanılan tatlandırıcı çeşitlerinin birbirinden farklı özellikleri ve etkileri var.
Milyonlarca insan hem zayıflamak hem de şeker hastalığı nedeniyle yapay tatlandırıcı kullanmakta. Birçok okurum "Yapay tatlandırıcı kullanmanın zararları var mı?", "Günde ne kadar kullanmak sağlığa zararlı olabilir?" gibi sorular soruyor. Bu haftaki yazımda yapay tatlandırıcılar ile ilgili aklınıza gelebilecek bütün sorulara cevap vermek istiyorum. Bütün insanlar şekerli besinler (bal, çikolata, dondurma vs. gibi besinleri tükettiklerinde daha mutlu olduklarını ifade ederler. Çünkü yedikçe yemek isteğinizi arttıran şekerli besinler, tat açısından da beyninizde kazınırlar. Her defasında aynı tatlıyı yemek isteseniz dahi bıkmazsınız. Ancak günümüzde birçok ülkede önemli yeri olan şeker ve tatlıların aşırı kalori içermeleri, porsiyon miktarlarındaki artış, hareketsiz yaşamın artması, sağlıklı beslenme bilgisindeki eksiklikler ve ailelerin sağlıklı besinlere ayırdığı düşük bütçe; şişmanlık, şeker hastalığı, hipertansiyon, kalp-damar hastalıklarında hızlı bir artışa neden olmuştur. . Tatlandırıcılara bakmadan önce ideal bir tatlandırıcının nasıl olması gerektiği hakkında bilgilenelim. İdeal tatlandırıcı şekerin duyusal özelliklerini içeren, kullanırken ve kullandıktan sonra ağızda acımetalik tat bırakmayan, kolay çözünen ve çözündükten sonra renksiz, kokusuz, ekonomik, ısıya dayanıklı, kalorisi düşük olmalıdır. En önemlisi; toksik, teratojenik, kanserojenik açıdan güvenli olmalıdır. Son yıllarda kullanılan yapay tatlandırıcılar ve sağlık üzerine etkileri:
1. Sakarin: Toplumumuz tarafından en çok bilinen yapay tatlandırıcı çeşididir. 19. yy sonlarında toluen denilen kimyasal maddeden sentezlenmiş, çay şekerinden 300-400 kat fazla tatlı olduğu bulunmuştur. Sakarinin ağızda metalik ve acı bir tat bırakmasına rağmen şişman ve şeker hastası bireyler için vazgeçilmez tatlı kaynağı olarak kullanılmıştır. Food and Drug Administration (FDA) 1977 yılında yüksek doz sakarin tüketiminin hayvanlarda üriner sistem tümörlerine neden olduğu ortaya çıkınca insanlarda sakarin kullanımının kanser ile ilişkisi olabileceği riski kullanımı yasaklamıştır. Fakat daha sonra Amerikan Tıp Konseyi kısıtlı kullanımın ( 2,5 mg/kg/gün) sağlık üzerine güvenli olabileceğini bildirmiştir. Yine araştırmalarda sakarinin zararsız olmadığı epitel dokuda yapısal değişikliklere neden olacağı bulunmuştur. Ayrıca hamile annelerde bebeğe geçip birikme yaptığı belirlenince hamile annelerin kullanımı da yasaklanmıştır.
2. Aspartam: Son yılların en gözde ve en fazla kullanılan yapay tatlandırıcısıdır. 1 gramı 4 kalori enerji verir ancak çay şekerinden 180 kat fazla tatlı olduğu için düşük dozda kullanımın enerji verimine katkısı olmaz. Şeker hastalarında kan şekeri üzerine olumsuz etki yaratmaz. Aspartamın bilinen hiçbir yan etkisi yoktur. Çay, kahve, tatlı yapımı, kahvaltılık tahıllar, süt ve yoğurtta kullanılabilir. Aspartam anneden bebeğe geçmez. Aspartamın dünyada 90'dan fazla ülkede kullanımına izin verilmektedir. 50 mg/kg/gün güvenilir aspartam kullanma dozajıdır.
3. Sorbitol: Bir şeker alkolüdür. Doğal olarak sebze ve meyvelerde bulunur. Günde 30 gramdan fazla alımı hazımsızlık, gaz ve ishale neden olabilir. Kontrolü iyi olmayan şeker hastalarında kan şekerinin hızla yükselmesine neden olur. Sorbitol düşük dozlarda şekerlemeler, ciklet, reçe jöle yapımında kullanılmaktadır.
4. Maltitol: Kristal yapıda bir şeker alkolüdür. Şekersiz çikolata ve ciklet yapımında diş çürüklerini önlemek için kullanılmaktadır. Kristal maltitolün hiçbir yan etkisi bildirilmemiştir.
5. Erititol: Düşük kalorili hacim oluşturan bir tatlandırıcıdır. Kolay emilir ve metabolize olmadan idrarla atılır. Erititol ile yapılan hayvan çalışmalarında kesinlikle sağlıkla ilgili bir sorun olmadığını bildirilmiştir.
6. Laktitol: Bir başka şeker alkolüdür. Laktitol ağızda diş plaklarının oluşmasını önleyen yapay tatlandırıcıdır. Besin endüstrisinde ciklet yapımında kullanılır.
7. Asesulfam Potasyum: Şekerden 130-200 kat daha fazla tatlıdır. Asesulfam potasyum metabolize edilemez ve idrarla atılır. Bu tatlandırıcının temelde en önemli özelliği diğer tatlandırıcılarla bereber kullanıldığında tatlılığın daha fazla artmasıdır. Sadece çok yüksek dozlarda kullanılırsa tadı sakarin gibi acı veya metalik olur.
8. Siklamat: 1939 yılında sentezlenen şekerden 30 kat tatlı olan yapay tatlandırıcıdır. Aşırı doz kullanımı dışkı yumuşaması veya ishale neden olmaktadır.
Selahattin Dönmez
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
