İstanbul Şiirin Başkenti
Dünyanın ilk "Şiir Cumhuriyeti" ni biz kurduk. Amerika'nın Chicago kentinde, 1912 yılından beri yayınlanmakta olan "Poetry" adlı şiir dergisine, bir şiirseverin 100 milyon dolar bağışladığı haberinin gazetede yer alması üzerine "Ama Sunay Bey bu haksızlık" diyen birçok okurum aradı beni.
İstanbul'un simgesi Şiir Cumhuriyeti!..
Amerika'nın Chicago kentinde, 1912 yılından beri yayınlanmakta olan "Poetry" adlı şiir dergisine, bir şiirseverin 100 milyon dolar bağışladığı haberinin gazetede yer alması üzerine "Ama Sunay Bey bu haksızlık" diyen birçok okurum aradı beni. "Haksızlık", Amerikalı bir "şakacı ozanın" yaptığı şu önerideydi; "Pasifik Okyanusu ortasındaki Marshall Adası Cumhuriyeti'ni satın alsak çok hoş olur. Bu adanın 'gayri safi iç üretim değeri' 90 milyon dolar olduğu için adaya kolayca sahip olur ve dünyanın ilk 'Şiir Cumhuriyeti'ni ilan ederiz."
Dünyanın ilk "Şiir Cumhuriyeti" 1992 yılının 9 Mayıs günü İstanbul'da ilan edildi!.. Amerikalı şairlerle ortak yanımız, Şiir Cumhuriyeti'ni bir adacıkta, Kız Kulesi'nde ilan etmemiz. Ama, tek benzerlik budur; çünkü, biz "Atak" adlı balıkçı motoruyla Salacak'tan yola çıktığımızda, adayı satın almak için para taşımıyorduk yanımızda. Rafları şiir kitaplarıyla dolu, küçük bir kitaplık götürüyorduk Kız Kulesi'ne. Yani, Şiir Cumhuriyeti paranın değil, şiirin gücüyle ilan edilmiştir.
Amerikalı şairlerin akıllarına ancak, servete konduklarında böyle bir fikir gelebilirdi zaten. Dünyanın her yerine paranın hükmettiğine inananların tapınağı olan İkiz Kuleler'in yıkılması bile uyandırmamış onları. Yine de bu düşünce, satın aldıkları Bikini Adası'nda nükleer bomba denemeleri yapıp, doğayı yok etmelerinden daha iyidir... Ve itiraf etmeliyim ki, yaratıcılıkları, düşleri bizdeki kimi "şair!"lerden daha ileride. Dünyanın "ilk" Şiir Cumhuriyeti olan Kız Kulesi'nde şiir akşamları düzenlerken, düşlerimizi, emeğimizi karalamaya çalışanlar "Amerika Şiir İstihbaratı"na mı çalışıyorlardı yoksa?
26 Aralık 2002 tarihli Cumhuriyet Gazetesi'nde yer alan, Engin Aşkın'ın konuyla ilgili haberinde şöyle deniliyor: "Kuzey Amerika'da kendilerini özgün bir evrenin bireyleri olarak gören ve sanatsal çevrelerini 'bir ulus' diye değerlendiren ozanlar 'Şiir Ulusu'nun Chicago'daki utkusunu kıvançla kutluyorlar."
Biz ise, "sanatsal çevre"nin dışına çıkıp, kitapseverlerle kutladık. Şiir Cumhuriyeti'nin kuruluşunu, postacı Mario Himenez'in Pablo Neruda'ya dediği "Şiir yazanın değil, ihtiyacı olanındır" sözüne inanmıştık çünkü. Şiir Cumhuriyeti'ne gelmek için, yanınızda bir şiir kitabı getirmek yetiyordu. Dileyen herkes şiir okuyabiliyordu Kız Kulesi'nde. Şairler ve şiirseverler Üsküdar'dan kalkan motorlarda birlikte yolculuk ediyorlardı. Bir şiir akşamında, motoru kaçıran şair İdris Atmaca'nın kiraladığı kayıkla kuleye doğru kürek çekişi hala gözümün önündedir.
Her etkinlik öncesinde, dalgaların adacığa bıraktığı pislikleri toplardık. Sahi, kaç kez süpürdük, Kız Kulesi'ni!? Şiirseverleri ellerimizdeki üzüm sepetleriyle karşılardık. Kış aylarında da, kulenin içinde toplanır, rüzgarın titrettiği yüzlerce mumun ışığında okurduk şiirlerimizi. Yalnızca İstanbul mu, dünyanın hiçbir yerinde şiire böylesine yakışan buluşmalar yaşanmamıştır. Ama yüzümüzün gülmediği şiir toplantıları da yok değildi!.. Sivas'ta yakılanların ve Uğur Mumcu'nun anısına kulede bir araya gelip, onları şiirlerle anmamız gibi...
"Poetry" Dergisi'ne servet bağışlayan Ruty Lilly, 80 yaşında bir "büyükanne" imiş. Bizim Şiir Cumhuriyeti'nin de "büyükanneleri" vardı. Onların paraları yoktu belki ama şiir akşamlarında acıkanları düşünerek, yaptıkları poğaçaları, börekleri kuleye taşıyacak denli zengin yürekleri vardı. İstanbul, sen evlerindeki fırınlarında, dünyanın ilk Şiir Cumhuriyeti'ni doyurmak için hamur işlerinin pişirildiği bir kentsin!.. Ve bu güzelliğin, şair Turgay Fişekçi'nin dizeleriyle ölümsüzleşmiştir.
Bir annedir Kız Kulesi
Elinde fırından yeni çıkmış
Yanmış şeker ve un kokan
Bir kekle yanımıza gelir akşamüstleri
İçine şiirinizi koyun
Şiirseverler, yaşlı kadınların yanlarında getirdikleri börekleri, çörekleri martılarla paylaşırlarken ortaya şiir gibi değil, şiirin ta kendisi bir görüntü çıkıyordu. Şair dostum Erdal Alova'nın darılmayacağını umarak, bana elyazısıyla armağan ettiği ve yayınlanmamış iki dizesini de ben, sizlerle paylaşmak istiyorum:
Kız Kulesi;
meçhul martı anıtı!
Kız Kulesi Şiir Cumhuriyeti'nde yaşanılan iki "büyükanne" öyküsü vardır. İlki, şiir akşamına katılanları taşıyan bir motorun adacığa yaklaşmasıyla başlar... Kuleye burun kısmından yanaşan motordaki yolcuların inmesi için yardımcı olurken, yaşlı bir kadının yerinden kalkmadığını gördüm. Herkes inmişti ama o, iki eliyle kucağındaki çantasını sımsıkı tutmuş bir şekilde oturuyordu. "Teyzeciğim gelin, inmenize yardım edeyim" dediğimde gülümsedi. "Sağol evladım, ben Eminönü'nde ineceğim!.." "Büyükanne"ye burasının Kız Kulesi olduğunu, motorla beraber Üsküdar'a geri dönebileceğini söyleyince, "Nee, Kız Kulesi mi?" diyerek bakışlarını kulede gezdirdi ve elini uzatırken şunları söyledi: "Çocukluğumdan beri hep buraya gelmek isterdim, hiç inmez miyim."
İkinci öykünün başlangıcı ise bir "büyükanne"nin yanıma yaklaşarak: "Affedersiniz, acaba ben de şiir okuyabilir miyim?" demesidir. Sırası gelen büyükanne mikrofonu eline aldığında, dört yıl önce kaybettiği kocasını anarak başlar konuşmasına. Kocası hiçbir şeyini eksik etmemiş, gezdirmiş, tozdurmuş, hatta bir seferinde Avrupa'ya bile götürmüş. Büyükanne, birbirlerini çok sevdiklerini söyledikten sonra elinde tuttuğu kağıdı açtığında, dinleyiciler gibi ben de, kocası için yazdığı bir şiir okuyacağını sanmıştım... Ama, büyükannenin "Aslında beni kocamdan önce isteyen biri vardı" sözleri şaşırtır herkesi: "Olmadı, babam 'O çocuğa vermem seni' dedi. İyi de yaptı. Allah razı olsun babamdan... Kocam bir dediğimi iki etmedi, çok gezdirdi beni; severdi gezmesini rahmetli. Beni ilk isteyen çocuk bir şiir yazmıştı bana. Elim varmadı yırtıp atmaya, kıyamadım, sakladım o şiiri. Gelirken yanımda getirdim... Okuyacağımdan emin değildim, ama sizi dinlerken okumaya karar verdim!.."
O yaşlı kadının sözlerini ve İstanbul'un bir çekmecesinde yıllardır saklanan bir şiirin Kız Kulesi'nde gün ışığına çıkarılıp okunmasını bir ödül olarak kabul ediyorum... Ve, Cemal Süreya'nın "Kızkulesi'nin düş getiren pay senetleri / kısa günde kapış kapış gitti" dizelerindeki düş senetlerinden kendini mahrum bırakanlara çok şaşıyorum!..
Evet, dünyanın ilk Şiir Cumhuriyeti'ni Amerikalılar değil, biz kurduk. Belki de, ilk kez bu konuda geçtik Amerikalıları!
Kız Kulesi'nde ilan edildi Şiir Cumhuriyeti; sırtı Amerika'ya dönük, kapısı Anadolu'ya açılan Kız Kulesi'nde... Bugün ise işgal altında!
Sunay Akın
|
