Hani sizin muhabirleriniz?

Bugün Türkiye'de internet üzerinden yayın yapan haber sitelerine baktığımızda ne görüyoruz? Yani o sitelerde yer alan haberlerin niteliği nedir? Hemen söyleyelim: Büyük çoğunluğu zaten gazetelerde, TV'lerde, ajanslarda yer alan haberlerdir. Yani 'derleme'dir. Nadiren 'özel haber' verirler. Niye? Çünkü mali yapıları özel haber yapacak elemanları istihdam etmeye yetmez.
Bu siteler herkese açıktır. Yani oralarda yer alan haberler parayla okunmaz. Dolayısıyla sitenin belki de tek kazancı reklamlardır. Ancak internet reklamcılığı Türkiye'de henüz yeterli seviyede değildir. Bu yüzden sitelerde ' muhabirler' çalışmaz.

Okumak için gazeteyi al!
Bu noktada hemen taze bir örnek vereyim. Milliyet'ten Mehmet Gündem, ABD'de yaşayan Fethullah Gülen ile röportaj yaptı. Bildiğiniz gibi Gülen'in neler yaptığını ve düşündüğünü merak eden birçok insan var. Milliyet bu röportajı internet sitesine koymadı. Yani: "Madem okumak istiyorsunuz, buyurun gazetemizi satın alın" dedi.
Ve bunun üzerine ne oldu biliyor musunuz? Gülen röportajının önemini bilen bazı haber siteleri, "Milliyet bu röportajı niye sitesine koymuyor" diye yakındı. Niye? Çünkü öyle bir durumda tek yapacakları, Milliyet'in ve Mehmet Gündem'in emek, zaman ve elbette para harcayarak ortaya çıkardığı haberi şıp siye kendi sitelerine aktarmak olacaktı.

Haber üretemiyorlar
Hadi bunu yapamadılar. Sadece 25-30 kuruş vererek gazeteyi satın alıp, röportajı bilgisayarda dizmediler dahi. Çünkü zahmetli işti! Çünkü bunu yapacak elemanları (mesela stajyerleri) yoktu.
İddiam şu: Ben "internet medyası yok" demiyorum. "İnternet siteleri haber vermiyor" da demiyorum. Ya ne diyorum? Şöyle: "Bu siteler habercilik yapmıyor." 'Haber' siteleri başkaları tarafından üretilmiş haberleri tekrar yayınlıyor. Dolayısıyla Türkiye'de henüz bir 'internet haberciliği' yok! "Henüz yok" çünkü reklam pastasından 'muhabirler' istihdam edecek kadar yararlanamıyorlar.
Bugün haber siteleri büyük rağbet görüyor. Çünkü internete bağlanan bilgisayarların çoğu şirketlerde. Sabah işine giden bir kişi beğendiği haber sitesini açıyor. Gazetelerden, TV'den derlenmiş haberleri okuyor.

Tüketicinin işine geliyor
Onun açısından internetin birkaç avantajı var:
1) ' Hiçbir' gazeteye para vermeden ' tüm' gazetelere göz atmış oluyor.
2) Haberi TV'den izlemeye ya da gazeteden okumaya kalkışsa müdüründen, şefinden "Oğlum işine baksana" diye fırça yiyecek. Halbuki bilgisayarın başında bir yandan çalışırmış gibi görünerek, haberleri okuyabiliyor.
Bazı internet siteleri bu durumu fark ettikleri için, ekranın kenarına, üstünde "Patron geliyor " diye yazan bir "alarm" tuşu koyuyor. Patronun geldiğini gören eleman hemen bunu tıklayarak 'işinin başına' dönüyor! Şimdi geleceğe ilişkin bir tahminde bulunmak istiyorum. İnternetteki haber siteleri reklam gelirlerini artırdığında muhabir istihdam edecek mi?
Bence hayır. Tabii ki yanılabilirim ama bence şöyle bir düzen kurulacak: Toplumun büyük çoğunluğu internete bağlandığında... "Fahri muhabirler", daha doğrusu "parça başı çalışan muhabirler" olacak. Diyelim ki önemli bir şirketin deposunda yangın çıktı. Zaten o şirkette çalışan fahri muhabir, hemen cep telefonuyla yangının fotoğrafını çekecek, birkaç kişiyle konuşup yangınla ilgili bir metin yazacak ve bunu bağlantısı olduğu haber sitesine gönderecek. Bu kişilere "parça başı" ücret ödenecek.

Başka bir düzen kurulacak
Şu anda bu mekanizma küçük çaplı olarak mevcut. İnternetteki haber sitelerinde çalışan arkadaşlarımızın çoğu gazete kökenli. Dolayısıyla medyada çok sayıda tanıdıkları var. Bir gazetede, bir TV'de olay olduğunda... Diyelim ki bir yönetici istifa ettiğinde... Bunu hemen habere dönüştürüp siteye koyabiliyorlar. Böylece arada sırada da olsa 'özel haber' yapmış oluyorlar. Ancak kapasiteleri sınırlı. Mesela adliyede, üniversitede ya da ne bileyim belediyede benzeri bağlantılara sahip değiller. Dolayısıyla istisnalar hariç oralardan 'özel haber' pek gelmiyor.

Severim ama eleştiririm de!
Bu ağlar geliştiğinde, sıklaştığında ortaya gerçek anlamda bir "internet haberciliği" çıkacaktır.
Özetle yukarıda anlattığım nedenlerden dolayı bugün Türkiye'deki internet siteleri, haber veriyor ama haber üretemiyor. Tabii şunu da belirteyim: Haberleri 'ikinci el' dahi olsa... Hem çok sayıda kaynaktan yararlandıkları için... Hem de siteleri hazırlayanların çoğu; zeki, dinamik, yaratıcı insanlar olduğu için gayet çekici siteler hazırlıyorlar. Ben de onlardan yararlanıyorum.
Olay budur; okuduğunu anlamayanlara duyurulur.

(Yarın: İstisnalar!..)