  |
|
Dış finansman ihtiyacımız 60 milyar
Türkiye'nin dış finansmanı ile ilgili verilere ve ileriye dönük tahminlere baktığımızda, her yıl 55 ile 65 milyar dolar tutarında bir dış kaynağa ihtiyacı olduğunu görüyoruz... Türkiye bunu bulmak zorunda. Buluyor da. Açığını da kapatıyor. Hepimiz 10-15 milyar dolarlık cari işlemler açığına takılmışken, bu rakamlar şaşırtıcı.
Dört yıl önce, 2000 yılında 60 milyar dolara ihtiyacı varken, bu tutar 2002 de 44 milyar dolara inmiş. 2008 yılı için yapılan tahminler 67,4 milyar dolara çıkıyor. Veriler, IMF'nin Türkiye ile ilgili yayınlanan 2 Nisan 2004 tarihli raporundan.
İhtiyacın yarıdan fazlası özelden
Önce bu açık nasıl oluşuyor ona bakalım. Sonra da nasıl kapatılıyor onu irdeleyelim.
Açığın oluşmasında üç temel kalem var. Birincisi cari işlemler açığı, ikincisi daha önceleri alınan orta ve uzun vadeli dış borç ödemeleri, üçüncüsü ise vadesi bir yılı aşmayan kısa vadeli kredilerin geri verilmesi. Bunların toplamı dış finansman açığını veya ihtiyacını ortaya çıkarıyor.
Dış borç ödemelerini kamu ve özel sektör ile bankalar gerçekleştiriyor. Burada dikkati çeken nokta, özel sektörün kamudan ve bankalardan çok daha fazla hareketli olması. Meblağlar da büyük. Türkiye'nin dış finansman ihtiyacının yarısından fazlası özel sektörden kaynaklanıyor. İleriye dönük tahminler de aynı çizgiyi işaret ediyor.
Bu açığın nasıl karşılandığına baktığımızda, aktör sayısı yabancı sermayenin kamu, özel sektör ve bankalara katılmasıyla dörde çıkıyor. Ancak tahminler 60 milyar doları da aşacak dış finansman ihtiyacında yabancı sermayenin fazla bir rol oynayacağını göstermiyor. Dış borçlanmada ağırlık yine özel kesimde. Özel sektör kamudan ve ticari bankalardan çok daha fazla borç bulabiliyor.
20-25 milyar dolar gelip gidiyor
Özel kesimin, hem finansman açığının oluşmasında hem de bunun finansmanının bulunmasında önemi kadar, vade yapısını oluşturmadaki katkısı da fazla. Borç ödemelerinin ve yeni borçlanmaların yarısından fazlası kısa vadeli. Özel kesim aracılığı ile her yıl yaklaşık 20-25 milyar dolarlık kısa vadeli fon Türkiye'ye girip çıkıyor.
Verilerin bize söyledikleri böyle. Bunları yorumladığımızda ise şu noktalar dikkatimizi çekiyor.
Birincisi, özel sektörünün her yıl 30 ile 40 milyar dolarlık finansman bulması ilginçtir. Kamuya ve Türk bankalarına bile güvenmeyen yabancıların, özel sektöre nasıl olup da bu kadar para sağladıkları sorusunun yanıtı yine kendi içinde yatmaktadır. Bu finansmanın kaynağının büyük bir bölümü bizim özel sektörümüzün kendi parasıdır.
Ilıklaştırılmış para
İkincisi, vadesi bir yıldan daha az olan, diğer bir anlatımla "sıcak para" olarak nitelenecek tutar özel sektörün ödediği ve tekrar aldığı 20-25 milyar dolar civarındadır. Bizim sıcak para anlayışımız banka odaklıdır. Özel sektörü kapsamaz. Oysa özel kesimin, kendi parası da olsa, "sıcak" sıfatını taşıyan bir kaynağı vardır.
Üçüncüsü, özel sektör sağladığı bu kısa vadeli finansmanı istediği zaman ısıtmakta, istediği zaman soğutmaktadır . Kazancı iyi olursa ve istikrarı görürse bu sıcak parayı "ılıklaştırılmış" para halinde çevirmektedir. Bir karışıklıkta "haydi bana eyvallah" deyip gidebilir. Buna dikkat etmemiz şart.
|
