|
 |
 |
 |
 |
|
Sınır tanımaz sporcu sağlığına zarar veriyor
'Ne kadar çok spor o kadar çok fayda' mantığı yanlış. Uzmanlar, kontrolsüz yapılan ve vücudu aşırı zorlayan hareketlerin iskelet ve kas sisteminde tahribattan kalp büyümesine kadar zararları olduğuna dikkat çekiyorlar
Türkiye Futbol Federasyonu Bağımsız Doping Kontrol Komite Üyesi ve Clinica Medikal Direktörü, Aile Hekimi Eren Eroğlu, amatör sporcuların nelere dikkat etmesi gerektiğini anlattı...
* Ne kadar çok spor yaparsak, o kadar çok yarar mı görürüz?
Doğru yapılan spor, insan bedenine ve ruhuna sağlıklı bir yaşam sürmek için pozitif katkı yapar. Herkes spor yapmalı ve sağlıklı bir yaşam sürmenin ilk kuralını yerine getirmelidir. Buna karşın, her alanda olduğu gibi sporda da aşırıya kaçmak sağlık açısından olumsuzluklar doğurur. Özellikle sınır tanımaz yarışmacılar, yaptıkları sporun bedenlerine verdikleri zararlarla bu konuda başı çekerler. Bu sporcular iskelet ve kas sistemlerinde tahribata yol açarlar. Yanı sıra; bağışıklık sistemleri bozulur, kalpleri büyür ve dopinge yönelirlerse vücutlarında kalıcı hasar yaratırlar. Sağlık için amatörce ama hatalı spor yapanlar da benzer risklerle karşılaşabilirler.
* Spor aslında vücudumuz için 'olmazsa olmaz' mıdır?
İlk insan yaşamını sürdürebilmek için devamlı hareket etmeye ihtiyaç duyuyordu. Ağaçtan meyve toplamak, dereden balık avlamak ve evine su taşımak için sürekli hareket ediyordu. Buna karşılık spor günlük yaşamının içinde bir ihtiyaç olarak yer almıyordu. Spor anlamına gelecek ani ve aşırı fiziksel faaliyetleri sadece bir tehlike anında, vahşi bir hayvan kovaladığında canını kurtarmak için yapıyordu. Günümüz insanının metabolizması da halen spor yapıldığında canımızı kurtarmak için koşulduğunu zanneder. Buna bağlı olarak tüm stres hormonları yükselir, kan basıncı artar. Kalp hızı bazen iki katına çıkar. Dolayısıyla spor yapmak çok da fizyolojik kabul edilmez. Ancak, modern insanın günlük ihtiyaçlarını karşılayabilmek için ihtiyaç duyduğu fiziksel aktivite miktarı giderek azalıyor. Gıda tüketimi artarken saf karbonhidratlar günlük mönüde önemli yer tutuyor. Hiç saf şeker tanımamış ilk insan metabolizmasıyla aynı olan günümüz insan bedeni, bol miktarda tatlı tüketerek dengesini değiştirmiştir. Aktivitenin azalması ve boş enerjili gıdaların artması insan neslini hımbıllaştırıyor. Bu noktada vücudun hareketliliğini sağlayacak derecede egzersiz artık kaçınılmaz bir ihtiyaç oldu.
* Hiç spor yapmayan biri aniden karar verip, ertesi gün spor yapmaya başlayabilir mi?
Hangi sporu nasıl yapacağına ve fiziksel durumuna göre başlayabilir. Belirgin bir rahatsızlığı olmayan bir insan belirli kriterler dahilinde karar verdiğinin ertesi günü spor uygulamalarının içine girebilir. Bunun için bazı kriterler vardır. Yapacağınız spor ne olursa olsun, kalp hızınızı belirli sınırlar içinde tutmanız gerekir. Bu hız maksimum kalp hızınızın yüzde 70 ile 85'i arasında olmalıdır. Size uygun maksimum kalp hızını 220'den yaşınızı çıkartarak bulabilirsiniz. Daha önce aktif olarak spor yapmamış bir kişiye tavsiye edilecek spor miktarı; haftanın en az dört günü minimum yarım saat süreyle, önerilen kalp hızını tutturarak spor yapmasıdır. Bu; tempolu yürüme, yüzme, hafif koşular, bisiklet olabilir. Tercih edilen; maksimum kalp hızının yüzde 70'i ile daha uzun süreli sporlar yapmaktır. Yani; önemli olan daha düşük tempo ile daha uzun süren sporlar yapmaktır.
* Kronik hastalığı bulunanlar da aynı ritmde spor yapmalı mı?
Örnek verecek olursak; ritm problemi nedeniyle kalp pili takılmış hastalar yürümek, yüzmek, bisiklete binmek gibi sporları belirli miktarlarda yapabilirler ve de yapmalılar. 15 dakika içinde bir buçuk kilometre yürüyebilirler. Saatte 15 kilometre hızla bisiklet sürebilirler. Yüksek tansiyonun tedavisinde hafif ve orta derecede yapılan sporun tedavi edici etkisi vardır. Buna karşılık, ağır sporlar tansiyonu yükseltir, kalp hastalığı riskini artırır. Daha önce kalp krizi geçirmiş olanlar, hafif sporları yaşlarına ve fiziksel durumlarına uygun olarak yapmalılar, kendilerini zorlamamalılar.
* Spora başlamadan önce sağlık kontrolü için ne yapılmalıdır?
40 yaş üzerinde, hele bir de kronik hastalık hikayesi varsa, spora başlamadan önce özellikle kalp damar sistemi yakından değerlendirilmeli, eklemler dahi rahatsızlıklar açısından gözden geçirilmelidir. Bu konuda bir hekimin kontrolü spora başlama izni için yeterlidir. Buna karşılık asıl sorun genç sporcularda yaşanmaktadır. Yılda 1 milyona yakın insan spora bağlı nedenlerle ölüyor. Spor yapmaya niyetlenen herkesin bir kere EKG çektirmesi gereklidir.
* Çocuklarda spora bağlı sağlık sorunu gelişebilir mi?
Televizyon karşısından ayrılmayan bir sürü çocuğa karşın, spor yapan çocukları cesaretlendirmek gerekir. Bedensel ve ruhsal gelişim için spor çocuklara önemli katkılar yapar, sağlıklı ve doğru insanlar yetiştirilmesine yardımcı olur. Buna karşın, küçük yaşlardan itibaren yarışmaya yönelik yetiştirilen çocuklarda 'osteoporoz' yani; 'kemik erimesi' sorunu rastlanan olumsuz bir gelişmedir.
* Aşırı spor ne demek?
Aşırı sporun rakamsal bir değeri yoktur. Özellikle profesyonel sporcular ya da sporu tutkuyla yapan amatörler zaman zaman aşırı çalışmaya bağlı tükenmişlik belirtileri yaşarlar. Burada geçmeyen yorgunluk halleri, dinmeyen ağrılar, istirahat halinde bile yavaşlamayan kalp hızı, kadınlarda adet düzensizlikleri kuvvet kayıpları görülür. Hafif vakalarda dinlenme ile bunlar düzelirken, ciddi durumlar tedavi gerektirir. Aşırı egzersizin insanın bağışıklık sistemini bozduğu da biliniyor. Örneğin; yapılan bir çalışmada bir maraton koşusu sonunda 10 atletten 7'sinin gribal enfeksiyona yakalandığı görülmüştür. Halbuki bu rakam yarışmayan maratoncular arasında 10'da birdir. Aşırı sporla performansı artırıcı maksimum antrenman arasında ince bir çizgi vardır. Bu çizgi tükenmişlik belirtilerinin görüldüğü ilk anda aşılmış demektir. Uyarı dikkate alınıp antrenman dozu düşürülmelidir.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
