|
 |
 |
 |
 |
|
Dünya Sağlık Örgütü uyarıyor: Tedaviye güçlü ilaçtan başlamayın!
Ağrı kesici ilaçlar; ağrı şiddetine, tipine, yerine, süresine göre farklı özellikler gösteriyor. Bu nedenle, ilaç kullanırken son derece dikkatli olmak şart. Dünya Sağlık Örgütü, hafif etkili ilaçların yeterli olmaması halinde daha kuvvetli ilaçlara geçilen 'merdiven sistemi'ni öneriyor
İstanbul Üniversitesi Algoloji Bilim Dalı ve Ağrı Merkezi Başkanı olan Prof. Dr. Serdar Erdine baş ağrısı tedavisinde kullanılabilecek tedavi yöntemleri hakkında bilgi verdi...
* Ağrı ölçülebilir mi?
Ağrının ölçülmesi o denli kolay değildir. Tansiyon, nabız gibi hemen ölçülemez. Bunun nedeni; ağrıya karşı cevabın birçok etkene bağlı olarak, kişiden kişiye farklılık göstermesidir. Ağrının şiddeti kişiler tarafından farklı olarak algılanabilir. Buna rağmen ağrıyı ölçmeye yönelik çeşitli yöntemler geliştiriliyor.
* Dayanılması en zor ağrılar hangileridir?
Dayanılması en zor ağrılar; böbrek ve safra taşlarına bağlı ağrılar, diş ağrıları, doğum ağrısı, enfaktüs ağrısı, bağırsak tıkanmasına bağlı ağrılar ve 'nevralji' adını verdiğimiz şiddetli ağrılardır.
MÜKEMMEL AĞRI KESİCİ YOK
* Analjezik nedir?
Analjezikler şuur kaybına neden olmadan sinir sistemini etkileyerek ağrıyı kesen ilaçlardır. Ancak analjezikler de aynı antibiyotiklerde olduğu gibi, birçok gruba ayrılırlar. Etki mekanizmaları birbirinden farklıdır. Buna rağmen, bütün ağrı kesicilere 'analjezikler' adı verilir. Analjeziklerin çeşitli özellikleri vardır. Bu ilaçların bir kısmı ağrılı uyaranın merkezi sinir sistemine iletimini engellerken bir kısmı ağrının eskisi kadar zarar vermemesini sağlar. Bir kısmı hastayı tedirginlikten kurtarır. İdeal bir analjezik ilacın özellikleri; ağızdan verildiği zaman etkili olması, ağrı kesici özelliğinin kuvvetli olması, yan etkilerinin az olması, alışkanlık ve bağımlılık yapmaması, ilacın kontrol altında tutulabilmesi ve bir zehirlenme anında panzehirinin bulunabilmesidir. Bu özelliklerin tümüne sahip bir analjezik ne yazık ki şimdiye kadar bulunamamıştır.
* Hangi tip ağrılarda hangi tip analjezik (ağrı kesici) kullanılmalı?
Ağrı kesiciler; ağrı şiddetine, tipine, yerine, süresine göre farklı özellikler gösterir. Bu nedenle, analjezikler alınırken son derece dikkatli bir inceleme gerektirir. Hangi ağrı olursa olsun, ilk adım en hafif analjezikten başlamak olmalı. Dünya Sağlık Örgütü bunun için merdiven sistemini öneriyor. Hafif etkili ilaçlar yeterli olmadığı taktirde, daha kuvvetli ilaçlara geçilmelidir. Diğer önemli bir nokta; ağrının kökeni ve temel nedenidir. Örneğin; kasların aşırı kasılmasına bağlı ağrılarda kas gevşeticiler daha iyi sonuç verirken, kuvvetli analjezikler yetersiz kalır.
* Analjezikleri kullanırken nelere dikkat etmek gerekir?
Ağrı kesicilerin gelişigüzel kullanılması sonucunda hem yeterli bir iyileşme sağlanamaz hem de hastanın maddi ve zaman kaybına neden olur. Ne yazık ki; yanlış kullanılan ilaçların başında analjezikler geliyor. Birçok hasta ağrı kesicileri hekime danışmadan kendi kendine aldığı için bunun sonunda istenmeyen yan etkiler ortaya çıkıyor. Analjezik kullanırken dikkat edilmesi gereken birinci ilke; analjeziklerin etkisinin hastadan hastaya, ağrı şiddetine, tipine göre farklılık göstermesidir. Bu nedenle hangi analjezik olursa olsun, önce bir kez verilmeli, etki süresine bakılmalı ve ona göre hastaya gerekli tavsiyelerde bulunulmalı. İkinci önemli nokta; analjeziklerin süre ayarlandıktan sonra belirli sürelerle ve düzenli olarak alınmasıdır. Ne yazık ki bu ilke genellikle hiç önemsenmiyor. Analjezikler düzenli saat aralıkları ile alınmalı. Diğer önemli ilke; nedeni saptandıktan sonra ağrı kontrolünün düzenli olarak yapılmasıdır. Yani; analjeziklerin her seferinde ağrı başladıktan sonra değil, ağrı başlamadan verilmesidir. İlacın etkisi dokuz saat sürüyorsa, sekiz saatte bir düzenli olarak verilmesinde yarar vardır. Analjeziklerin her seferinde ağrı başladıktan sonra verilmesi, ağrı tedavisine her seferinde yeniden başlamaktan başka bir şey değildir.
* İlaca alışkanlık ve ilaca bağımlılık nedir?
İlaca alışkanlık ve ilaca bağımlılık çoğu zaman eş anlamlı olarak yorumlanır. Bu son derece yanlıştır. Analjeziklere karşı alışkanlık ve bağımlılığın eş anlamlı kullanılması nedeniyle, çoğu kez analjeziklere karşı bir çekingenlik doğar. Bu nedenle yanlış ya da eksik kullanılırlar. İlaca bağımlılık uzun süre ilaç kullanıldıktan sonra ağrı kesicilerin hoşa giden sakinleştirici ve yatıştırıcı etkilerinin geçmemesini istemektir. Yani; ilaç kesildiği zaman, hasta artık ağrı olmadığı halde ilaca gereksinim duyar. Bağımlılıkların ortaya çıkmasında analjeziklerin verildikleri dönemde yeterli olarak verilmemesi ve her seferinde ortaya çıkan korku ve tedirginliğin büyük rolü vardır.
AKUPUNKTUR ÇÖZÜM DEĞİL
* Akupunktur hangi tip ağrılarda kullanılır?
Akupunkturun her tip ağrıda kullanılabileceği düşüncesi yanlıştır. Akupunktur özellikle migren tipi baş ağrılarında, akut ve kronik gerilime bağlı baş ağrılarında en iyi şekilde sonuç verir. Akupunkturun ağrı kontrolünde yeri vardır. Ancak, bu yer ileri sürüldüğü gibi yüzde yüz başarıya ulaşan bir yer değildir. Hasta iyi seçildiğinde ve doğru uygulama yapıldığında geçici sürelerle etkili olur.
* TNS nedir?
Transkütan Sınır Stimülasyonu kısaltılmış adı ile 'TNS' 1970'lerden beri ağrı kontrolünde kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntem kauçuktan yapılmış küçük plakalar ağrılı bölgeler üzerine ya da ağrılı bölgelere giden sinirlerin omurilikten çıktığı noktalara konularak, elektriksel uyaran verilerek uygulanır. Bu yöntemin özelliklerinden biri; önce ağrı kliniklerinde etkinliği belirlendikten sonra hastaların evde de kullanabilmesidir. Bu sayede hasta günde iki ya da daha çok kez aleti kendine uygulayabilir. TNS birçok adale ağrısında, özellikle gerilim tipi baş ağrılarında sinirler üzerine darbeye neden olan trafik kazalarından sonra kullanılabilir. Bugüne kadar ciddi bir yan etkisi görülmemiştir.
* Hipnoz baş ağrısını geçirebilir mi?
Hipnoz ağrı kontrolünde kullanılabilir. Ancak, hipnoz ile ağrı ortadan kaldırılamaz. Yani; hasta ağrıyı hisseder ama canı yanmaz. Hipnoz hem ağrı kontrolünde hem de hastanın kendi kendine ağrısını kontrol edebilmesi için kullanılabilir. Hastaların televizyon seyrederken ağrılarını unutmaları da bir çeşit hipnoz olarak tanımlanabilir.
* Ağrıyı kendimiz kontrol edebilir miyiz?
İnsan ağrısını kendi kendine önemli ölçüde kontrol altına alabilir. Örneğin; doğu kültüründe ateş üzerinde yürüyen insanlar vardır. Son yıllarda tıpta önemli ilerlemelerden birisi; vücudun ağrılı uyaranı kendi kendine kontrol edebilmek için bir sistemin varlığının saptanmasıdır. 'İnen kontrol sistemi' adı verilen bu sistem, çeşitli hormonlar ve kimyasal maddelerin salgılanması ile harekete geçiyor. Vücut morfine benzer maddeler salgılar. Bu maddelerin normal düzeyin üstüne çıkması, ağrının azalmasını sağlıyor.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
