Teşvik değil, hormon...

Fert başına geliri 1500 doların altında bulunan iller, kapsam içine alındığından bu yana teşvik tartışması sürüyor. Geliri 1500 eşiğinden, 6 dolar fazla olan Trabzon'dan "Gelirimi kamu görevlileri yükseltiyor" yakınmasından bulunan Tunceli'ye kadar birçok il uygulamadan rahatsız. Her ne kadar, 1500 dolara ilişkin teşvik sisteminden yakınılsa da ortada ilginç bir de durum var..
Türkiye'nin 81 ilinden sadece Adana, Ankara, Antalya, Bursa, İstanbul, İzmir, Kocaeli'nin arasında bulunduğu 7 il teşviklerden az yararlanıyor. Bu 7 ilden de 5'inin ilçeleri ise bir şekilde teşvik kapsamı içine girmiş bulunuyor. Dolayısıyla "gelişmiş yöre kapsamındaki il" olarak geriye İstanbul ve Kocaeli kalıyor...
Teşvik çelişkisi burada da bitmiyor. Kişi başına milli geliri 1500 doların üzerindeki iller açısından bakıldığında da paradoks karşımıza çıkıyor.

Tunceli, Konya'dan zengin
Örneğin, birçok ilden çok daha yoksul olmasına rağmen, Tunceli ve Burdur'un geliri 1500 doların üzerinde gözüküyor. Listeye göre, Tunceli (1584$), Konya'dan (1554$) 30 dolar daha zengin gözüküyor.
Burdur ise 1951 dolarlık geliri ile Konya'dan zengin bir il olarak karşımıza çıkıyor. Buna iki ilden birinde dövizli ve bedelli asker, diğerinde ise hem polis hem de asker kamu görevlisi sayısının fazlalığı neden oluyor...
Hükümet ortaya çıkan aksaklığı, gidermeye çalışıyor. Nitekim, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan da bir süredir bu çalışmanın devam ettiğini ve yeni bir sistemin getirileceğini söylüyor. Başbakanlıktan yansıyan bilgiye göre, hazırlığın temeli, fert başına gelirin 1500 dolardan, 2000 dolara çıkarılması esasına dayanıyor.
Böylece, geliri 1500 ile 2000 dolar arasında olan Trabzon, Isparta, Konya, K.Maraş, Tunceli, Karabük, G.Antep, Çorum, Samsun, Elazığ, Hatay, Niğde, Kastamonu, Kütahya, Kayseri, Kilis, Rize ve Burdur, 36 ile eklenecek. Böylece, teşvikli il sayısı 54'e çıkacak.
Kalkınmada Öncelikli Yöre olan, ancak 2000 doları aşan geliri gözüken, Karaman, Nevşehir, Artvin, Kırıkkale, Zonguldak da listeye eklendiğinde sayı 59'a yükselecek. Depremzede Bolu, Düzce, Sakarya, Kocaeli de kapsama alındığında 63 il yüksek oranlı teşvik alıyor hale gelecek.
Dolayısıyla, Türkiye'nin yüzde 77.7'si yüksek oranlı teşvikten yararlanacak. Geçmişteki sıkıntılardan yola çıkıldığında, bu da çözüm getirmeyecek. Bu kez de geliri barajın çok az üstündeki iller bağırmaya başlayacak.

Önce kayıt dışı
Örneğin 2006 dolarla Balıkesir "Zenginliğim 6 dolar mı? Neden benim ilime gelecek yatırımcıya bedava arsa ve yüksek oranlı yatırım indirimi yok" dediğinde, verilecek yanıt yine bulunamayacak. Fasit döngü, sürekli yanlış uygulanan hormonun bünyeye verdiği zarara benzer bir şekilde obeziteye yol açmaya devam edecek.
Sorunun çözümüne gelince.. Uzmanların da vurguladığı gibi 15002000 dolar barajlarından vazgeçilip, fert başına gelire göre kademeli sisteme gidilmeli. Yani, kişi başına geliri 560 dolar ile 1960 dolar olan il aynı potada eritilmemeli, 250'şer dolarlık dilimlemelerle ayrım yoluna gidilmeli.
Ayrıca ASO Başkanı Zafer Çağlayan'ın da dün söylediği gibi teşvik uygulanırken, ilçe bazına kadar inilmiş bölgesel ve sektörel tasniflere de ihtiyaç var. Daha önemlisi, firmalar arasında, açık veya örtülü şekilde uygulanan kayıt dışının getirdiği haksız rekabet de giderilmeli.
Bir kurum, çalışanına verdiği ücreti bordrosunda tam gösterirken, diğeri asgari ücretten sigorta yapıp, bazı formüllerle açıktan ücret ödemeye kalktığı ve kaçak işçi çalıştırdığı anda rekabet ortamı da kalmıyor. Bu açıdan, Türkiye'de en büyük teşvik, kayıt dışının yarattığı haksız rekabeti gidermekten geçiyor.
Olmadığı takdirde, Türkiye'nin bütünü teşvik kapsamına alınsa da bir şey ifade etmiyor.