|
 |
 |
 |
 |
|
İzinsiz alınan kornea körlükten kurtarıyor
Ölen kişinin ailesinden onay alınmadan, bağışlanmış gibi işlem gören kornealar, pek çok kişiyi körlükten kurtarıyor. Buzdolabında saklanan bu kornealara Türkiye'de 'göz bankası' adı veriliyor. Hiç de hafife almayın, çünkü Türkiye'de en fazla kornea nakli yapılan merkezlerinden biri olan Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi'ndeki bu ilkel göz bankası, yüzlerce kişiyi karanlıktan kurtarıyor. 1979 yılında çıkan yasa, ailelerin iznine gerek kalmadan korneaların bağışlanması konusunda kararı doktorlara bırakıyor. Bu hakkı kullanarak Türkiye'de kornea naklinde rekorlar kıran Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi 1. Klinik Şefi Prof. Dr. Ömer Doğan bu konuyla ilgili son gelişmeleri anlattı...
* Kornea nakli, göz nakli midir? Kornea nakli genelde halk arasında göz nakli' olarak adlandırılır. Ancak korneada göz tümden nakil edilmez. Kornea nakli; gözün önünde 'kornea' adı verilen bir saydam tabakanın naklidir. Yarım milim kalınlığında bir dokudur. Ancak çok büyük fonksiyonları vardır. Cisimlerden göze dışardan gelen ışınlar, kornea yoluyla kırıldıktan sonra arkadaki gören tabakaya iletilir. Dolayısıyla, eğer çeşitli nedenlerden dolayı kornea bulanıklaşır veya ileri doğru bombeleşirse, fonksiyonunu kaybeder. Ve kişinin görmesi azalır ya da kaybolur. Bu durumda bozuk olan kornea parçasının sağlam kornea ile değiştirilmesi gerekir.
* Türkiye'de kaç kişinin kornea nakline ihtiyacı var? Şu anda 10 bine yakın kişi kornea nakli için merkezlerin listelerinde sıra bekliyor. Bu yalnızca bilinen rakamı ifade ediyor. Kırsal kesimde yaşayan pek çok hasta genellikle ekonomik nedenlerden başvuramayıp, listelere bile giremiyor. Bu sayı ikiye katlanabilecek durumda. Türkiye'de 10'a yakın merkezde rutin olarak kornea nakli yapılabiliyor. Ancak buralarda yılda ortalama 2 bine yakın kornea nakli yapılabiliyor. Kartal Devlet Hastanesi'nin iki kliniğinde yılda 400 civarında kornea nakli yapılıyor.
* Kimlerden kornea alınabiliyor? Kornea ancak kadavradan alınabiliyor. Canlı doku olduğu için ölümden dört ya da altı saat sonra korneanın mutlaka çıkartılması gerekiyor. Daha geç alınırsa dokular canlılığını kaybedeceği için başarılı bir ameliyat yapılamıyor.
* Bütün ölülerden alınabiliyor mu, yoksa ailelerin izin vermesi şartı mı var? Yasaya göre; kornea gibi ceset üzerinde değişiklik yapmayan dokular alınabiliyor. Biz de bu yasaya dayanarak, korneaları alabiliyoruz. Bunun dışında, yapılan bağışlar da var. Ancak bu çok az bir oranı tutuyor. Cenaze sahibinin bağışta bulunduğu zaman ameliyatı yapan merkeze haber vermesi gerekir. Fakat genelde bu organizasyon kurulamadığı için uygun zamanda kornea alınamıyor. Kornea çok ince bir organ. Alındığında, aileler cenazelerinde bunu fark edemiyorlar bile.
* Kimlerden kornea alınamaz? Enfeksiyon hastalığı olan kişilerden alınamıyor. Hastanın ölüm sebebi çok önemli. Nedeni bilinmiyorsa, alınmıyor. Çünkü Fransa'da aylar önce kornea nakli yapılan bir hastada kuduz belirtileri görülmüş. Bu nedenle, herhangi bir enfeksiyon görülen hastadan, kanserden ölenlerden dahi kornea almıyoruz. İki-üç yaşına kadar olan çocuklardan da kornea alınamaz. Çünkü bu dönemde kornea tam olarak gelişmemiştir. Bir de 60 yaş üzerinden kornea almıyoruz. Çünkü yapılan ameliyatta başarı oranı düşüyor.
* Göz bankaları neden kuruldu? Korneayı kolayca temin edip, ihtiyacı olan merkezlere iletmek için kuruldu. 2000 yılında çıkan yönetmeliğe uygun olarak, Türkiye'de şu anda 12 göz bankası bulunuyor. Bunun için kadavradan alınan korneaların en iç tabakalarının hücre sayılarına bakılıyor. Ayrıca, kornea alınacak kişinin AIDS, Hepatit gibi testleri yapılarak, bağış için uygun olup olmadığına bakılıyor. Alınan korneaların yüzde 80'i alınan kuruluştaki hastanede kullanılıyor. Diğer kısmı başka hastanelere gönderilebiliyor. Göz bankasında her türlü incelemeden geçirilen kornealar özel solüsyonlar içinde, buzdolabında 15 gün bekletiliyor.
* Göz kusuru gidermek için yapılan ameliyatlardan sonra da kornea nakline ihtiyaç olabilir mi? Bu ameliyatların ilk yapıldığı başlangıç yöntemlerinde, yüksek numaralarda nadir de olsa böyle bir ihtiyaç ortaya çıkabiliyordu. Ancak, şu anda kullanılan yöntemler bu tip bir soruna neden olmuyor.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
