  |
|
Çin'in sosyalist piyasa ekonomisi
Dünya Çin'i tartışıyor.
Bu ülkenin uyguladığı "sosyalist piyasa ekonomisi' başta Türkiye olmak üzere büyümelerini ihracat ile sürdüren tüm ülkeler için bir kabus haline gelebilir.
Çin'in dünya ekonomisi için tehlike olduğunu ileri sürenler, haksız rekabete örnek olarak, mantıksız seviyede düşük işçi ücretleri, çevre koruma standartlarına duyarsızlık, düşük kur, enerji fiyatlarında, yatırımlarda, kredilerde ve ihracatta devlet sübvansiyonlarını gösteriyor. Ticaret fazlası vermelerine rağmen kendi para birimlerini olduğundan daha değersiz tutuyorlar. Çin'in endişe kaynağı olmasının nedeni sadece haksız rekabetten kaynaklanmıyor. BusinessWeek'da yayınlanan bir araştırmada, Çin'de yaşanan hızlı ve kontrol dışı büyümeye dikkat çekilerek şu tespit yapıyordu:
"Çin, şu anda dünya petrol arzının yüzde 7'sini, demir cevheri üretimin yüzde 30'unu ve tüm çelik ürünlerinin yüzde 27'sini yutuyor. Sonuçta bu çılgın büyüme, dünyada fiyatların artmasına yol açıyor.(The Economist'in Emtia endeksi yılbaşından bu yana yüzde 36 arttı) Bu işin bir boyutu. Ancak bir de ikinci bir boyutu var. Çin'den gelen talep Güneydoğu Asya, Kore, Tayvan ve Japon ekonomilerini büyütüyor. Çin frene bastığında bu ülkeleri de derinden etkileyecek. Yerel talebe güvenerek bu ülkeye gelen firmalar, ani bir fren döneminde ciddi sıkıntılara uğrayacak.
Ayrıca Çin'de kredilerin yüzde 45'i geri dönmüyor. En büyük dört banka teknik olarak iflas etmiş durumda.
Merkezi yönetim, ekonomiyi kontrollü yavaşlatmaya çabalıyor ama yerel komünist parti kadroları ve şirketler aynı fikirde değil. Krediler, bu ülkede ilkel yöntem ve politik isteklere göre veriliyor."
Çin'e yönelik değerlendirmeler şu soru üzerine odaklanıyor: Çin, haksız rekabet ile dünya pazarlarını ele mi geçirecek, yoksa büyük bir finansal krizin eşiğine mi yaklaştı? Önceki gün Çin'de 9 yıl sonra faiz oranlarının artması, Çinli yöneticilerin olası bir finansal krizden korktuklarını da açığa çıkardı.
Bugün, Çinli firmalar için yatırım yapmak düne göre artık daha maliyetli.
Çin'e sayıları 14'ü geçmeyen Türk tekstil üreticileriyle birlikte gittik. Pek çok gözlem yapma imkanına kavuştuk.
Hemen herkes Çinli kapitalistlerinin, sayıları 1200'u bulan kooperatif ve 100'e yakın yerel bankanın kaynaklarını sınırsız kullandığında hem fikir. Küçük bir örnek vereyim. Bir işadamı bizi Türkiye'de temsilciliğini yaptığı bir firmanın tesislerine davet etti. Gördüğümüz manzara akla gelmeyecek nitelikteydi. Kumaşlar fabrika binasında üretilmiyordu. Üretim, şehrin göbeğinde kurulu, içinde 5 yıldızlı bir otelin yer aldığı 6 dev binada yapılıyordu. Dışardan bakıldığında burası Avrupa mimarisine uygun inşaa edilmiş modern iş merkezlerine benziyordu. İçine girdiğinizde ise yüzlerce makine yün ipliği üretiyor, binlerce işçi konfeksiyon dikiyordu.
Bu gösteri merkezinin! sahibi Çin Komünist Partisi'nin 2000 delegesinden birisine aitmiş. Manzara, Çin işi sosyalist piyasa ekonomisini geri dönmesi şüpheli banka kaynaklarına bağlayanların tespitini doğru çıkarıyordu.
|
