Faizden tasarruf tüketime gitmesin

Bütçede belki de uzunca bir zamandır ilk defa faizlerden kaynaklanan bir iyileşme yaşıyoruz. Geçmişte faizlerin öngörülenin üzerinde seyretmesinin sıkıntılarını yaşardık. Şimdi ise öngörülenin altında kalmasının mürüvvetini yaşıyoruz. Hükümet 2004 bütçesini hazırlarken yıllık ortalama faizin yüzde 29 olacağını varsaymıştı. Görünen o ki öngörülenin en az beş puan altında kalacak. Aynı şekilde ortalama dolar kuru da programa konulan 1,604,000 liranın çok altında kalıyor. Toplam borç stokunun yüzde 45'inin döviz cinsi ya da dövize endeksli olması nedeniyle buradan da önemli bir katkı geldi.
Faizlerdeki bu olumlu sapma ise 2004 sonu itibariyle bütçede ciddi bir faiz tasarrufu yaratacak. Çünkü iç borçların yüzde 53.5'i değişken faizli kağıtlardan oluşuyor. Yani faiz indikçe eski borçlanmalar nedeniyle yapılacak ödemeler de azalıyor. Maliyenin tahminlerine göre 2004 bütçesi hazırlanırken 66 katrilyon lira olacağı tahmin edilen faiz harcamaları 58.5 katrilyonda kalacak. Bu demektir ki faizlerdeki tasarrufun boyutu yıl sonunda 7.5 katrilyona ulaşacak. Bu öyle sıradan bir rakam değil; neredeyse GSMH'nın yüzde 2'si dolayında bir tasarruftan söz ediyoruz. Faiz dışı fazlanın GSMH'ya oranında bir puan indirim için IMF ile kıyasıya pazarlık yapıldığı dikkate alındığında ne kadar önemli olduğu biraz daha anlaşılıyor.

Cari açık endişesi
Şimdi yazımızın asıl konusu olan soruyu soralım: Hükümet faiz harcamalarında sağladığı bu tasarrufu nasıl değerlendirecek? Cari işlemler açığıyla ilgili ciddi endişeler devam ederken faizden yapılan tasarrufun cari açığı daha da artıracak olan tüketim kalemlerine yöneltmek vahim bir hata olabilir Bu soruyu dün CNBC-E'ye konuk olan Devlet Bakanı Ali Babacan'a sordum. "Bir kalemden tasarruf edip, bunu başka kalemlere aktarmak gibi birşey olmayacak" dedi ve bütçe kalemleri arasında bu tür bir kaydırmanın teknik olarak mümkün olmadığını anlattı, Babacan. Bunun için ek bütçe çıkarılması gerekiyor. Eğer ek bütçe ile bu tür bir kaydırma yapılır ve faiz tasarrufu diğer tüketim kalemlerinde harcanırsa olumlu bir gelişme bir anda olumsuza dönüşebilir.

Yatırım ödenekleri
Maliyenin bütçe gerçekleşme tahminlerine bakınca hükümetin faizden tasarruf ederken diğer bazı kalemlerde bütçeyi aşmakta olduğunu görüyoruz. Örneğin personel harcamaları yıl sonu itibariyle bütçeye konulanın 185 trilyon lira üzerinde olacak. Sosyal güvenlik primleri için 317 trilyon ve mal-hizmet alımları için 134 trilyon daha fazla ödenecek. Sosyal güvenlik kurumlarına transferler ve tarımsal destekleme ödemeleri için ise fazladan 627 trilyon lira daha bütçeden çıkacak. Yatırımlar için ayrılan ödenek ise 445 trilyon lira aşılıyor. Harcama kalemlerindeki bu sapmaların bir bölümü yedek ödeneklerden karşılanacak ancak tamamını karşılamak için ek bütçe yapılmak zorunda kalınabilir. Ek bütçe ile faiz tasarrufunun bu kalemlere aktarılması mümkün ancak biz Babacan'ın dünkü sözlerini bir güvence olarak kabul ediyoruz. Tabii bu noktada "Eğer harcama kalemlerindeki artış faiz tasarrufu ile karşılanmayacaksa nereden karşılanacak?" sorusu aklımıza geliyor...