Gazetecilerin Lozan macerası

Dün, M. Kemal Atatürk'ün "Büyük Nutuk" ta "Osmanlı tarihinde benzeri görülmemiş bir siyasi zafer eseridir" diye nitelediği Lozan Barış Antlaşması'nın 81. yıldönümü, Türk basınında da "sansür"ün kaldırılışının 96. yıldönümüydü. Her iki olaya vesile niyetine bir gazetecilik olayını aktarmak istiyorum. Velid Ebuziyya, hattatlığa da merakından gazetesi "Tevhidi Efkar"da her haberin fotoğrafla çıkmasına özen gösterir, fakat bu çabası pek ciddiye alınmazdı. Lozan'da oturumları yöneten İngiliz diplomat Lord Gurzon, yeni Türkiye'nin Avrupa'yı dize getirişinin kapalı kapılar ardında, törensiz bir biçimde olmasını istemektedir. Bu yüzden de imza töreninde fotoğraf çekilmesini taraflara danışmadan yasaklama eğilimindedir. İsmet İnönü'nün liderliğini yaptığı Türk delegasyonu ise bu konuda bir sorun çıkarmak niyetinde değildir. Velid Bey, Lord Gurzon'un amacını anlayarak durumu İnönü'ye anlatır. Bunun üzerine İsmet Paşa, restini çeker: "Eğer törende fotoğraf çekilmezse anlaşmayı imzalamaya gelmeyecektir." Lord Gurzon ise tarihi anı fotoğraflar ile belgeletmemekte kararlıdır. Fakat Türk gazetecilerinin fotoğraf makineleri olmadığını da bilmektedir. Buna güvenerek kurnazca bir manevrayla yalnızca Türk gazetecilerinin fotoğraf çekmelerine izin verilebileceğini bildirir. Lozan'da karargah kuran gazeteciler arasında Ahmed Cevdet, Ahmed Şükrü Esmer (Vatan), Ali Naci Karacan (Akşam), Reşid Saffet Atabinen, Mecdi Sadrettin Sayman (Hakimiye-i Milliye), Ahmed İhsan Tokgöz, Suphi Nuri İleri, Kerami Kurtbay, Hidayet Reel, Kemal Salih Sel (Cumhuriyet), Asım Us (Vakit), Hüseyin Cahit Yalçın (Tanin) bulunmaktadır. Bütün bu gazeteciler turist misali boynunda fotoğraf makinesiyle dolaşan Velid Ebuziyya'ya kimi gün imrenerek bakmakta, kimi gün dalga geçmektedirler. Lord Gurson ise Velid Ebuziyya'nın fotoğraf makinesini çocuk oyuncağı sanmaktadır. Çünkü flaşı dahi yoktur. Buna rağmen Velid Ebuziyya, törenin fotoğraflarını çekmiş, bir fotoğrafhanede karta bastırdıktan sonra "Semplon Ekspresi" ile gazetesine postalamıştır. "Tevhid-i Efkar"ın rakipleri pek üzüntülü görünmektedir. Ancak üçdört gün sonra İstanbul gazeteleri Lozan'a geldiğinde bu kez Velid Ebuziyya üzüntüye boğularak beyninden vurulmuşa dönecektir. Çünkü bütün İstanbul gazetelerinde kendi çektiği fotoğraflar yer almaktadır. İşin aslı o zaman meydana çıkar. İmza günü Ali Naci Karacan ile Ahmed Şükrü Esmer, Velid Beyi casus misali izlemişler ve fotoğrafları bastırdığı laboratuvarı öğrenmişlerdir. Sonrasında da Velid Bey'in arkasından dükkana girip kartpostal parasına fotoğraflardan kopya alarak kendi gazetelerine göndermişlerdir. Peki, Velid Ebüzziya, bu olayı meslek onuru adına şimdinin basın onur kuruluşlarına şikayette bulunsaydı, ne cevap alırdı acaba? Meraka değer doğrusu...