Devrim için önce zihniyet değişmeli

Dünkü borsa konulu yazımı "Bu piyasanın çivisi çıkmış. Çözüm için artık reformlar bile yeterli değil. Bu piyasa yıkılıp yeniden yapılanmalı" diye bitirmiştim. Kaldığım yerden devam ediyorum.
Bitişikteki tablodan görüldüğü gibi son dört yılda artık İMKB kaynak yaratamıyor. İlk büyük halka arzda iş çuvalladı. Kaynak yaratamayan borsa aynı zamanda yatırımcısına da kazandırmıyor. Dolar bazlı endeksin son yıllardaki seyri bunu gösteriyor. Hatta 2004 yılındaki dolar bazlı IMKB 100 Endeksi 1990'lı yılların başındaki düzeyinde. 14 yıl önceye göre hiçbir ilerleme yok.
Halka verdikleri- Çünkü borsada alım satıma konu olan, yatırımcılara kazandıracak olan şirketler. Bir şirkete yatırımın da temel kıstası temüttü geliri. İşte yandaki tablo İMKB açıldıktan sonra tüm şirketlerin 18 yıl boyunca halka dağıttığı temettüyü gösteriyor. Bunun miktarı 2 milyar 617 milyon dolar. 2000 sonrasında dağıtılan temettü yaklaşık yarı yarıya azalmış.
Halktan aldıkları- Dağıtılan bu temettüye karşılık şirketelerin aynı dönemde yaptıkları bedelli sermaye artırımları ile halktan topladıkları para tutarı ise 3 milyar 230 milyon milyon dolar. Yani 703 milyon dolar daha fazla. Şirketler dağıttıkları temettünün daha fazlasını bedelli sermaye artırımları ile geri almış.
Şirketler 18 yılda gerçekleştirdikleri halka arzlarla 6 milyar 77 milyon dolar toplamış. Halka arz ile bedelli sermaye artırımı toplandığında 9 milyar 397 milyon dolara varıyor. Bundan ödenen temettüler düşüldüğünde geriye 6 milyar 779 milyon dolar kalıyor.
Yine tabloda dikkat edilirse, şirketlerin temettü verimliliği borsanın ilk yıllarında yüzde 9-10'lardan yüzde 1'lere inmiş ve çok kötüleşmiş. Yüzde 50 temettü dağıtma zorunluluğu kaldırıldığı gibi, dağıtılan kâr payları vergilendirilmiş. Yani şirketler dağıtmaktan kaçınmış, devlet de zaten bunu cezalandırma yoluna gitmiş. İkisi birlikte sermaye piyasasına yatırımın temel mantığına darbe vurmuş.
Tek yol kumar mı?- Temettü veriminde böylesine bir kötüleşme ve fiyatların yerinde sayması karşısında geriye bir tek yol kalıyor: Spekülasyon. Borsaya yatırımcı olarak girsen ne olur? Ancak kaybedersin. Kaybetmemenin yolu değer artışına oynamak, spekülasyon yapmak ve al-sat'çı olmaktan geçiyor. Ya da öyle zannediliyor. O zaman oyuncu veya kumarcı oluyorsun. Ama ne yaparsın ki, bu piyasa, müşterisine kumarcı olmaktan başka bir şans tanımıyor. Kumarcılar kazanıyor mu derseniz, o da başka. Her kumarda olduğu gibi, oynayanlar değil, kumarı oynatanlar kazanıyor.
Sermaye piyasası, uzun vadeli fonların sağlandığı, yatırımın yapıldığı bir alan. Bunun için en başta kâr eden ve bu kârını hissedarıyla paylaşacak şirketler gerekiyor.
İşe şirketlerden başlamasına başlamalı ama hepsinden önce bu piyasadan sorumlu bakanından SPK'ya, hatta BDDK'ya, borsa yönetiminden aracı kurumlarına ve yatırımcısına kadar bir zihniyet değişikliğine gitmemiz lazım.
Bu çerçevede sermaye piyasasında yeni düzenin ana hatları bir başka yazıya kaldı.
Sonuç- "Yaşayan eskiyi severiz, ama bizi yaşatacak olan yenidir."

Theodor Fontane