Kamuoyundan büyük destek gören "vergi barışı" önerilerimizden biri de, "matrah artırımı" konusunda bir düzenlemeyi kapsıyor. Yaklaşım biçimimiz kısaca şu, Türkiye'de vergi incelemesi, oransal ve sayısal anlamda yetersiz. Her 100 mükelleften, sadece 1'i incelenebiliyor. "Mali Milat" öncesi, mükellefin geçmişle bağlantısını da sıfırlamak gerekiyor. Bunun için öyle bir düzenleme yapılsın ki, hem devlet yüztrilyonlarca lira gelir elde etsin hem de vergi mükellefi geçmişle ilgili endişeye kapılmasın. Olayın özü bu. Bu aşamada, konuyu ve önerimizin haklılığını net olarak ortaya koyabilmek için, vergi incelemesi ile ilgili göstergelere bakmakta yarar var.

İnceleme ve mükellef sayısı
Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü'nün resmi açıklamalarına göre, 2000 yılındaki inceleme sayısı 60 bin 335.

Yukarıdaki tablonun incelenmesinden şu sonuç çıkıyor. Vergi incelemesinin oranı yüzde 1 civarında. Denetim yetersizliğinde, Maliye'deki 10 bin 466 denetim elemanı kadrosunun sadece 2.622'sinin dolu olmasının da payı var. Şu anda, denetim kadrolarının yüzde 75'i boş.

Vergi mükellefi sayısının ise gelir, kurumlar ve KDV mükellefi sayısı itibariyle dağılımı aşağıdaki tablodaki gibi. Buna göre, inceleme sayısı, vergi mükellefi sayısına bölündüğünde, 2000 yılındaki vergi inceleme oranının yüzde 1 olduğu ortaya çıkıyor... Hesaplamayı yaparken, gelir, kurumlar ve KDV mükellefleri sayısının toplamını esas almamızın nedeni, incelenen aynı mükellef adına gelir ya da kurumlar vergisi, KDV ve geçici vergi açısından üç ayrı rapor düzenlenmesiyle ilgili. Daha açık bir anlatımla, inceleme sayısı 60 bin civarında ama incelenen mükellef sayısı bunun yarısı bile değil...

2000 yılında yapılan 60 bin 335 vergi incelemesinin 55 bin 310'unu vergi denetmenleri yapmış. Merkezi denetim elemanları olan Maliye Müfettişleri, Hesap Uzmanları ve Gelirler Kontrolörlerinin 2000'deki toplam inceleme sayısı ise 5 bin 25. Vergi incelemesinin oranını hesapladığımızda ise yüzde 0,08. Yani merkezi denetim elemanlarının vergi inceleme oranı binde 1 civarında...

Bu sonuçlara bakarak, mevcut denetim elemanlarının görevlerini yapmadıkları ya da yeterince yapmadıkları gibi bir yoruma varmak hatalı olur. Şu anda, toplam 10 bin 466 denetim elemanı kadrosu var. Bunun 7 bin 844'ü boş, 2 bin 622'si ise dolu. Türkiye genelinde, tüm vergi incelemeleri, bu 2 bin 622 kişi tarafından gerçekleştiriliyor. Zor koşullar altında, olağanüstü bir çaba ve fedakarlıkla, özel sektörden gelen 5-6 misli ücret önerisine de hayır demek suretiyle devlete hizmeti tercih ederek, görevlerini sürdürüyorlar. Etkin bir vergilendirmenin unsurlarından biri de, etkin denetimdir. Bu aşamada, denetim elemanlarının sayısının artırılması ve çalışma koşullarının iyileştirilmesine bağlı olarak, etkin bir denetim ve etkin bir vergilendirme sağlanabilir... Nedense, yıllardır bu yola başvurulmuyor.

Pişmanlığa özel artırım
Türkiye'de etkin bir vergi denetimi zaten yok. Her 100 mükelleften, sadece 1'i incelenebiliyor. Bu aşamada, "mali milat" öncesi, hem mükellefin geçmişle ilgili endişelerini gidererek "vergi barışı"nı gerçekleştirmek, hem de devlete gelir sağlayabilmek için, "özel pişmanlık yolu ile matrah artırımı" düzenlenebilir.

Vergi mükellefi olan gerçek ve tüzel kişilerin, beyan ettikleri Gelir ya da Kurumlar Vergisi ile KDV matrahını 1997 için yüzde 25, 1998 için yüzde 20, 1999 için yüzde 15, 2000 ve 2001 için yüzde 10 oranında artırmaları ve artırıma isabet eden vergileri ödemeleri koşuluyla, bu yıllar için herhangi bir vergi incelemesi yapılmayacağı taahhüt edilir. 2001 yılı geçici vergi beyanı ile 2001 yılı kazancı da belli olduğu için geriye dönük müdahale yapılamayacağından 2001 yılı için de matrah artırımı uygulanabilir. Zarar beyan edenler ya da hiç kazanç beyan etmeyenler de, mükellef grubuna göre yıllar itibariyle, sabit bir tutarda kazancın vergisini öderler.

Ülkemizde, vergi incelemesinin oranı yüzde 1 civarında olduğu için, burada bir taşla birkaç kuş vurulur.1. Devlet zaten incelenemeyen defterlerden dolayı yüz trilyonlarca liralık bir vergi tahsil eder. 2. mükellefler, geriye dönük olarak rahatlar. 3.Vergi inceleme elemanlarının önündeki birikmiş dosyalar temizlenir. 4. ise, idare mükellef ilişkileri bakımından sağlıklı bir zemin oluşturulmuş olur.