ABD'den imtiyaz sözü

Amerika, Nitelikli Serbest Bölge imtiyazını İsrail ve Ürdün'den sonra Türkiye'ye de tanıdı. Anlaşmaya göre, bu bölgelerde üretilecek mallar ABD pazarına 'sıfır gümrük' ile girecek
Türkiye ile ABD, ekonomik işbirliğinin geliştirilmesine yönelik pazarlıklar sonucu "nitelikli endüstri bölgesi"nde buluştu. Türkiye, ABD'ye sunduğu önerilerden yalnızca QIZ (Qualify Industrial Zone) olarak bilinen ve ABD'nin de ilke olarak sıcak baktığı "nitelikli sanayi bölgeleri"nin kurulması talebini kabul ettirebildi. Çok önem verdiği tekstil kotalarının kaldırılması konusunda ise el dokuması halı ve kilimlere "genel tercih sistemindeki kolaylıkların sağlanması" dışında ilerleme sağlayamadı. ABD, nitelikli endüstri bölgelerine ilişkin olarak İsrail'le daha önce imzaladığı anlaşmaya, Türkiye'yi de taraf yapacak. Türkiye ile ayrı bir anlaşma yapılması ve Kongre'den geçmesi aşamasında zaman kaybedilmeyecek. ABD'ye vergi avantajı ile ihracat yapılacak bölgenin seçimi, burada üretilecek ürünlerin türü ve bu bölgenin yönetimi konusu daha sonra yapılacak görüşmelerde belirlenecek. Başbakan Bülent Ecevit'in Washington ziyareti sırasında temelleri atılan "Türkiye-ABD Ekonomik Ortaklık Komisyonu" Devlet Konukevi'nde sürdürdüğü iki günlük ilk toplantısını tamamladı. Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Büyükelçi Uğur Ziyal ve ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Alan Larson başkanlığındaki heyetler arasında yapılan toplantı sonucunda, "İki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin, politika ve güvenlik konularında var olan stratejik ortaklıkla aynı düzeye yükseltilmesi için ilk adımın atıldığı" ifade edildi.

İsrail'de 5 tane olan Nitelikli Sanayi Bölgesi'nin ilki Amerikan Kongresi'nden geçen yasanın ardından, 1998'de İsrail-Ürdün sınırındaki Irbid'de açıldı. 800 bin metrekarelik alana kurulan Irbid'de 80 civarında fabrika var. Irbid'de üretilen mallar 1999 başından beri ABD'ye gümrüksüz olarak giriyor. İkinci Nitelikli Sanayi Bölgesi olan Gateway, 1999 yılında Ürdün-İsrail sınırındaki Şeyh Hüseyin Köprüsü bölgesinde kuruldu. İsrail ve Ürdün firmalarının ortaklaşa üretim yaptıkları diğer 3 Nitelikli Sanayi Bölgesi de El-Kerak, Ad-Dulayl ve Elm-Tajamouat bölgelerinde bulunuyor.

'Yabancıya adil davranın'
Türkiye ile ABD arasındaki ticari ilişkilerin geliştirilmesi amacıyla iki gündür sürdürülen görüşmeler hayli ilginç diyaloglara sahne oldu. ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Alan Larson, Türkiye'ye yönelik Amerikan yatırımlarının artırılması yönündeki talepler üzerine adeta "Önce kendi evinizi temizleyin" mesajı verdi ve şunları söyledi: "Biz ne kadar toplantı yaparsak yapalım, ne kadar görüşürsek görüşelim, sonuçta ticari ilişkiler başka referans noktalarına endeksli. Biz ne kadar anlaşma yaparsak yapalım, temennide bulunursak bulunalım, neticede firmalar birbirlerine danışıyorlar. Bir ülkede yatırım yapan şirket, yatırım ortamından memnunsa, beklediğini bulmuşsa, kazançlı ise geleceğe güveniyor, ortamı istikrarlı buluyorsa, bu durum o ülkeye gelmeyi düşünen diğer firmalar için de gösterge oluyor. Firmalar birbirlerine danışarak karar veriyor. Bu nedenle yabancı yatırımlarla ilgili bazı anlaşmazlıkların çözülmesi gerekiyor."

Larson, Türkiye'deki ABD yatırımlarından bazı örnekler vererek, rahatsızlık duydukları konuları ise şöyle özetledi:

* İşte size güncel bir konu. Enerji projeleri. Bu projeler gecikiyor. İhaleler açıldı, kazananlar açıklandı. Ancak ihaleler bir türlü sonuçlandırılmıyor.

* Telsim konusu da var. Bu konu, iki firma arasındaki (Telsim- Motorola) bir sorun gibi algılanabilir. Ancak mutlaka çözülmesi gerekiyor. Firmaların bir ülkeye yatırım yapmalarında bir başka firmanın deneyimi etkili oluyor.

* Kolalı içecekler konusu da var. Türkiye'de, Coca Cola ve Pepsi Cola'dan, KDV'nin yanı sıra yüzde 10 ek vergi alınıyor. Oysa aynı vergi gazozdan alınmıyor. Bu durum adil değil.

Okan MÜDERRİSOĞLU