Aceleye gerek yok

Heyecanlı bir millet olduğumuz kesin. İyimserlikten kötümserliğe ya da tersine çok çabuk geçiyoruz. Deniz Gökçe futbol için hoş bir benzetme yapıyor. "İlk maçta ilk golü atınca takımı hemen şampiyon, ama ilk mağlubiyette de sonuncu ilan ediyoruz" diyor.

Aynı davranışı Avrupa Kupası'nda sergiledik. Salı günü kupadan elendik diye karalar bağlamıştık. Çarşamba Belçika'yı yenince hemen final hesaplarına başladık. Bir türlü arasını bulamıyoruz.

Aydınlar ve iktisatçılar da bu havaya kendilerini kaptırıyorlar. Örneğin, yılın ilk aylarında, 1999 sonundaki kamu zamları ve KDV artışı yüzünden enflasyon yüksek çıktı. Hemen teşhis kondu. Program hedeflerine ulaşamayacaktı.

Sonra? Yavaş yavaş gerçekler ortaya çıktı. Program pekala işliyordu. Yeni politikalar etkilerini göstermeye başladı. Enflasyon beklendiği gibi düşüş trendine girdi.

Neden bu kadar aceleciyiz? Otuz yıldır süregelen yüksek enflasyonun da bunda büyük bir payı var. Gelecek belirsiz olunca, herkes kısa dönemli düşünmeye alışıyor.

Tasarrufunu gecelik repoda değerlendiren biri için üç ayın bile çok uzun vade olması şaşırtıcı değil. Türkiye herşeyi kısa vadeli düşünüyor. Günlük yaşıyor. Sonuçta sabırsızlık tüm toplumsal faaliyetlere yansıyor.

TALEP PATLIYOR MU?
Yılın ilk aylarında sanayi üretim endeksleri artış gösterdi. Bunun önemli bir bölümü matematikseldi. Geçen yıl talep ve dolayısı ile üretim çok düşmüştü. O düzeyde kalması yada daha da düşmesi zaten olanaksızdı. Yükselme başladı.

Ardından ilkbaharda otomobil ve dayanıklı tüketim malları satışlarında gerçekten bir patlama oldu. Neden? Çünkü kur çapası yılbaşından itibaren TL faizlerini yüzde 100'lerden yüzde 40'lara indirdi.

Bu malların talebi kredili satışa çok hassastır. Faiz düşüp vade uzayınca, bir süredir yüksek faiz nedeni ile kredili alışverişe iltifat etmeyen tüketici yeni koşulların cazibesine dayanamadı.

Hemen gaza geldik. Üç ay önce talebin yetersizliğinden şikayet ediliyordu. Şimdi onun yerini iç talebin çok hızlı büyüdüğü korkusu aldı. Programı gevşek bulanlar bile çıktı.

Acaba ek vergiler koyup bütçedeki faiz öncesi fazlayı daha da mı arttırsak? Yoksa para politikasını daha mı sıksak? Bu önerileri biraz da hayretle izlediğimi ifade etmeliyim.

Bir kaç sektör dışında Türkiye ekonomisinde ciddi bir talep ve üretim artışına raslamıyoruz. Artışın olduğu sektörlerde de bu canlanmanın ne ölçüde geçici, ne ölçüde kalıcı olduğu belirsiz. Talebin aniden kesilmesi ihtimali de mevcut.

Bir adım daha atalım. Bence ekonominin şu anki makro dengeleri toplam talepte büyük bir patlamaya izin verecek gibi durmuyor. Maliye politikası sıkı. Merkez Bankası sadece döviz rezervindeki artış kadar para basıyor. Turizm mevsimi yeni başlıyor. Vatandaş dövizden TL'ye geçmedi. Reel ücretlerde bir kıpırdanma yok. Tarım destek fiyatları popülist değil.

Peki, nereden gelecek bu talep?

BİRAZ BEKLEYİN
Piyasalardan duyumlarım bu gözlemi doğruluyor. Dayanıksız tüketim mallarında bu yılın 1999'dan bile kötü geçtiğini söyleyenler var. Zaten üretim istatistiklerinde görüyoruz.

Bu duruma şaşırmıyoruz. Otomobil yada diğer dayanıklı tüketim malları alanlar taksitlerini ödemeye başladılar. Gelirlerde mucizevi bir artış olmadığına göre, başka mal ve hizmetlerin tüketimini azaltacaklar.

Ekonominin bütünündeki ağırlığı yüzde 2-3'ü geçmeyen birkaç sektöre bakarak çabuk karar vermek yanlıştır. Ekonomi daha geçen yıl GSMH'nın yüzde 6.4 küçülmesinin travmatik etkisinden kendisini kurtaramadı. Kolay da kurtaramaz.

Özetle, iç talepteki ani artıştan kaynaklanan yapay ve sürdürülemez bir "boom" ihtimalini şimdilik çok düşük görüyoruz. Yaz aylarında yayınlanacak sayılar bu beklentimizin haklı olduğunu gösterecektir.