Faiz ve repoya yine sürpriz

Faiz ve repocular üçüncü sürprizle karşı karşıya. Sınır 18-19 milyar lira olarak bilinmesine karşılık 1999 yılı faiz geliri 7 milyar lirayı aşanlar 2000'in Mart ayında beyanname verecek

Son iki yıldır, faiz ve repo geliri elde edenler, sürprizlerle karşılaşmaya alıştılar. Birinci sürpriz, o dönemin Başbakanı'nın "faiz ve repo gelirlerinin beyan edilmeyeceği" sözüne rağmen, faiz ve repo gelirlerinin beyan edilmesiydi...

İkinci sürpriz, Ocak 1999'da yayımlanan bir tebliğ ile faizlerden kesilen stopajın, yani verginin büyük bir kısmının kabul edilmeyişi oldu. Faiz geliri elde edenler, bunu beyan ettiklerinde, hesaplanan Gelir Vergisi'nden bankanın kestiği yüzde 12 stopajı düşüyorlar ve varsa kalanını ödüyorlardı. Maliye 22 Ocak 1999'da üstelik de 1998 yılına dönük bir tebliğ yayımladı ve kesinti (stopaj) yoluyla ödenen verginin de "enflasyondan arındırmaya" tabi tutulacağını belirterek, kesilen verginin yüzde 78.7'sini kabul etmedi.

Üçüncü sürpriz ne?
İkinci sürpriz, tasarrufçu için tam bir şoktu. Yaklaşık bir yıl önce kesinti yoluyla ödedikleri verginin, bir yıl sonra olsa olsa enflasyonun etkisiyle yükseltilmesi gerektiğini düşünenler, bırakınız yükseltmeyi, kesilen verginin de yüzde 78,7'sinin kabul edilmediğini gördüler. Bu onlar için, sürprizin de ötesinde gerçek bir şok oldu...

Üçüncü sürpriz beyan sınırı ile ilgili.

Yazımıza konu olan ve yıl sonunda açıklanacak bu yeni sürpriz şu anda bilinmiyor ama biz isterseniz yıl sonunu beklemeden açıklayalım; 1999 yılı faiz ve repo gelirleri için beyan sınırı, geçen yılın da altında olacak.

Faiz ve repo gelirinde, yıllar itibariyle beyan sınırı aşağıdaki gibi:

Yukarıdaki tabloyu incelediğinizde, doğal olarak şunu düşünüyorsunuz.

- 1997 yılı faiz ve repo gelirleri 4 milyar 629 milyon lirayı aştığında beyan edilmiş.

Bu tutar 1,5 milyar liranın gayrisafisi oluyor.

- 1998 yılı faiz ve repo gelirleri 11 milyar 737 milyon lirayı aştığında beyan edilmiş. Bu tutar da 2,5 milyar liranın gayrisafisi oluyor.

- 1999 yılında, 2,5 milyar liralık beyan sınırı 3,5 milyar lira oldu. 2,5 milyar liranın gayrisafi tutarı, 11,7 milyar lira olduğuna göre, 3,5 milyar liranınki de herhalde 18-19 milyar civarında olur. Eğer böyle düşünüyorsanız, yanılıyorsunuz.

Gerçi yanılan sadece siz değilsiniz. Hazine'den bir genel müdüre, eski bir DPT müsteşarına, bazı banka genel müdür ve yardımcılarına, banka müdürlerine hatta Maliye'den yetkililere sordum. Biri hariç hepsi de 17-18 ya da 20-25 civarında bir tutar telaffuz ettiler.

Oysa doğrusu bu değil.

Enflasyondan arındırma
Doğrusu, enflasyondan arındırma hesabına göre bulunuyor. Enflasyondan arındırma hesabının nasıl yapılacağı, Gelir Vergisi Yasası'nın 76. maddesinin ikinci fıkrasında açıklanıyor.

Buna göre, 1999 yılı enflasyondan arındırma oranı şu şekilde bulunacak.

1999 Yılı Yeniden Değerleme Oranı/ 1998 Yılı Kasım ve Aralık 1999 Yılı Ocak-Ekim döneminde, Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu ihalelerinde oluşan bileşik ortalama faiz oranı.

Buna göre, 1999 yılı yeniden değerleme oranı, yaklaşık yüzde 57 civarında bir oran olacak. Vergi Usul Yasası'nın 298. maddesinin 10. bendine göre, yeniden değerleme oranı, yeniden değerleme yapılacak yılın Ekim ayında (Ekim ayı dahil) bir önceki yılın aynı dönemine göre DİE Toptan Eşya Fiyatları Genel Endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranıdır. Bu oranı, şu andaki verilere göre yüzde 57 civarında bir oran olarak tahmin ediyoruz. 1999 yılında Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu İhalelerinde oluşacak bileşik ortalama faiz oranının da (ilk 7 ayın ortalamasının yüzde 125 olduğunu gözönüne alıp, bundan sonra da yüzde 100 civarında olacağını varsayarak, yüzde 112 kabul edersek) 1999 yılı faiz ve repo gelirlerine uygulanacak enflasyondan arındırma oranının 57/112=yüzde 50 civarında olacağını hesaplarız.

Buna göre, 1999 yılı faiz ve repo gelirlerinin tutarı, yaklaşık 7 milyar lirayı aştığında 2000 yılı Mart ayında beyan edilecektir. Çünkü 7 milyar liraya, enflasyondan arındırma oranı olan yüzde 50'yi uyguladığımızda, kalan tutar 3,5 milyar lira olur. Bulduğumuz 7 milyar lira, en fazla artı eksi 1 milyar lira oynar.

Yukarıdaki pay ve paydayı, gelişen koşullara göre değiştirerek ya da tahmininizi yazarak, siz de beyana eses bir tutar bulabilirsiniz. Ancak görülen o ki, 1999 yılı beyan sınırının, 1998 yılı repo ve faiz gelirlerinin beyan sınırı olan 11,7 milyarın da altında kalacağı kesin gibi...

İster inanın, ister inanmayın ama gerçek bu...