|
 |
 |
 |
|
 |
|
  |
|
 Memurlar Emekli ikramiyesi alabilmek için güç koşullara itiliyor
Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, 5489sayılı ''Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu''nu iade gerekçesinde, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin emekli ikramiyesini alabilmek yönünden güç koşullar içerisine itildiğini belirterek, ''normal işleyen bir düzenden, riski kurum yerine çalışanlar üzerine taşıyan bir sisteme geçmenin, sosyal devlet ilkesiyle bağdaşmayacağını'' kaydetti.
Sezer, Yasa'nın 55. maddesinin üçüncü fıkrasında, Yasa'ya göre bağlanan gelir ve aylıkların, her yılın Ocak ve Temmuz ödeme günlerinden geçerli olmak
üzere, bir önceki altı aylık döneme göre Türkiye İstatistik Kurumu'nca açıklanan en son temel yıllık tüketici fiyatları genel indeksindeki değişim oranı kadar artırılarak belirleneceğinin kurala bağlandığını; geçici 1. maddenin beşinci fıkrasında da, bu kuralın bağlanmış aylık ve gelirler için de uygulanmasının öngörüldüğünü kaydetti.
Sezer, oysa, 5434 sayılı Yasa'nın ek 9. maddesinin birinci fıkrasında, yasalarla yapılacak değişiklikler sonunda aylık tutarlarında oluşacak yükselmelerin, aynı rütbe, kadro unvanı ve dereceden bağlanmış bulunan emekli, adi malullük, vazife malullüğü, dul ve yetim aylıklarına da uygulanması esası getirildiğini ifade etti.
Cumhurbaşkanı Sezer, bu düzenlemenin, 25 Ağustos 1999 günlü, 4447 sayılı Yasa'nın 24. maddesiyle değiştirilerek, Yasa'nın yürürlüğe girdiği 08 Eylül 1999'dan önce emekli, adi malullük, vazife malullüğü ile dul ve yetim aylığı alanların bu aylıklarının, Yasa'nın yürürlüğe girdiği günden; Yasa'nın yürürlüğünden sonra bağlanacak emekli, adi malullük, vazife malullüğü ile dul ve yetim aylıklarının ise, bağlandığı günden sonraki ilk memur aylık artış gününden başlayarak her ay bir önceki aya ilişkin Türkiye İstatistik Kurumu'nca açıklanan en son temel yıllı kentsel yerler tüketici fiyatları indeksi değişim oranına göre belirlenmesinin öngörüldüğünü belirtti. Sezer, ''Görüldüğü gibi, önceki ve sonraki emekliler arasındaki gelir farkınıgiderecek düzenlemeye, 4447 sayılı Yasa döneminde olduğu gibi Yasa'da da yer verilmemiştir. Bu durum, bir yandan emeklilerin ulusal gelirdenhak ettikleri payı almalarına engel olacak, öte yandan da, aynı göreviyapmış önceki ve sonraki emekliler arasında hakkaniyete aykırı biçimdegelir farkı yaratacaktır'' dedi.
Anayasa Mahkemesi'nin konuya ilişkin kararlarını ve gerekçelerini anımsatan Sezer, ''Yasa'da, emekli aylıklarının, yasal kesin ölçütler yerine piyasa koşullarına dayanan yönetsel keyfi ölçütlerle artırılmasının öngörülmesi de hukuk devleti ilkesine aykırılık oluşturmaktadır'' dedi.
Sezer, ayrıca, emekli aylıklarının yalnızca yıllık TÜFE oranı kadar artırılmasının, ulusal gelirdeki artış payı, dolayısıyla da gönencin emekli aylıklarına yansıtılmamasının, ''emeklilerin ulusal gelirden aldıkları payın daha da gerilemesine neden olacağını, bunun da, sosyal hukuk devleti ilkesiyle bağdaşmadığını'' kaydetti.Yasa'nın fiili hizmet sürelerine ilişkin düzenleme getiren 40. maddesi hükmünü anımsatan Sezer, şöyle devam etti:
''Yasa'nın 40. maddesinde yer verilen ve fiili hizmet süresi zammıverilmesini gerektiren işyerleri ve işler ile sigortalıları gösteren cetvel, bu ilke ve kararlar çerçevesinde değerlendirildiğinde, TürkiyeRadyo-Televizyon Kurumu'nda haber hizmeti yapan ve haber hizmetlerindeçalışanlar ile Devlet Tiyatrosu sanatçıları ve Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrasının şef ve üyelerinin fiili hizmet süresi zammından yararlanmalarına olanak tanındığı; ancak, aynı ya da benzer etkinlikleri özel televizyon kuruluşları, özel tiyatrolar ve orkestralarda yürütenlerin fiili hizmet süresi zammından yararlandırılmadığı görülmektedir.
Oysa, televizyon haber hizmetlerini TRT Kurumu'nda yürütenler ile özel televizyon kuruluşlarında yürütenler arasında, bu etkinliğin gerektirdiği teknik uygulamalar ile çalışanların görev ve sorumlulukları arasında, çalışanların yıpranması yönünden bir fark bulunmamaktadır. Aynı durum, Devlet Tiyatroları ve Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası sanatçıları ile özel tiyatro ve orkestra sanatçıları yönünden de geçerlidir.
Yasa'nın temel yaklaşımı, Devlet memurları, hizmet akdine göre ücretle çalışanlar, tarım işlerinde ücretle çalışanlar, kendi hesabınaçalışanlar ve tarımda kendi hesabına çalışanları kapsayan beş faklı emeklilik rejiminin, aktüeryal olarak hak ve yükümlülüklerin eşit olacağı tek bir emeklilik statüsüne dönüştürülmesi olduğuna göre, kurumlarının ve bağlı oldukları çalışma rejiminin, anılan sigortalıların fiili hizmet süresi zammından yararlanıp, yararlanmamasında ayrım yapılmasına dayanak olamayacağı açıktır.''
Cumhurbaşkanı Sezer, Yasa'nın emeklilik yaş ve prim ödeme gün sayılarına ilişkin düzenleme getiren 9. maddesinin ilk 3 fıkrası hükümlerini anımsatarak, şu değerlendirmeyi yaptı:
''08 Eylül 1999 ile Yasa'nın yürürlüğe gireceği 01 Ocak 2007 günleri arasında, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Yasası ile 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Yasası kapsamında ilk kez sigortalı olanların, sigortalı oldukları günde geçerli koşullarla yaşlılık aylığına hak kazanma olanakları korunmuştur.
Yine aynı günler arasında ilk kez Bağ-Kur kapsamında sigortalı olanların, kadın için 60, erkek için 62 yaşını doldurmak ve en az onbeş tam yıl malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemek koşuluyla 'kısmi yaşlılık aylığı'ndan yararlanma olanakları da korunmuştur.
Buna karşılık, Yasa'da aynı günler arasında ilk kez Emekli Sandığıile ilgilendirilmelerini gerektiren görevlere atananların emekli aylığına, yine ilk kez Bağ-Kur'a tabi olmayı gerektiren etkinliklere başlayanların ise 'tam yaşlılık aylığı'na hak kazanabilmeleri için, iştirakçi ya da sigortalı oldukları gün geçerli olan koşullara bağlı olduklarını belirten bir geçiş kuralına yer verilmemiştir.''
'ANAYASA İLE BAĞDAŞMIYOR'
Cumhurbaşkanı Sezer, 5434 sayılı Emekli Sandığı Yasası'nın emekli aylığı bağlanacak durumların belirlendiği 39. maddesi ile 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Yasası'nın yaşlılık aylığından yararlanma koşullarının düzenlendiği 35. maddesinin, Yasa'nın 106. maddesinin 2. ve 8. fıkralarıyla yürürlükten kaldırıldığını anımsattı.
Sezer, şöyle devam etti:
''Dolayısıyla, bu durumda olanların emeklilik ya da tam yaşlılık aylığına hak kazanmasında yaş sınırı, fiili hizmet süresi ve prim ödeme gün sayısı gibi koşulları belirleyen herhangi bir düzenleme kalmamakta; başka bir anlatımla, 08 Eylül 1999-01 Ocak 2007 günleri arasında iştirakçi olanlar ile Bağ-Kur kapsamında sigortalı olanların nasıl ve hangi koşullarla emeklilik haklarına kavuşacakları konusu belirsiz bırakılmaktadır.
Bu kişilerin emeklilik koşullarının Yasa'nın 28. maddesiyle düzenlendiğinden söz edilmesi de olanaksızdır. Çünkü, Yasa'nın 28. maddesinde, Yasa'nın yürürlüğe girmesinden, yani 01 Ocak 2007 günündensonra ilk kez sigortalı olacakların yaşlılık aylığından yararlanma koşulları düzenlenmektedir.
Sonuç olarak, 08 Eylül 1999-01 Ocak 2007 günleri arasında Emekli Sandığı iştirakçisi olanlar ile Bağ-Kur kapsamında sigortalı olanlarınnasıl ve hangi koşullarla emeklilik haklarına, bu bağlamda yaşlılık aylığına kavuşacakları belirsiz bırakılarak, bu kişilerin sosyal güvenlik haklarının belki de en önemli öğesi olan emeklilik hakkını kullanamaz duruma getirilmeleri, Anayasa'nın 2, 5 ve 60. maddeleriyle bağdaşmamaktadır.''
'RİSKİ ÇALIŞANA TAŞIYOR'
Yasa'nın emekli ikramiyelerinin ödenmesi yönünden de değişiklik içerdiğini belirten Sezer, mevcut durumda, Emekli Sandığı iştirakçilerinin emekli ikramiyelerinin Emekli Sandığı'nca ödendiğini ve ödenen tutarın, daha sonra görevlinin son çalıştığı kurumundan gerialındığını anımsattı.
Yasa ile emekli ikramiyesine ilişkin kuralın korunduğunu, ancak emekli ikramiyelerinin bir yıl daha Sosyal Güvenlik Kurumu'nca ödenmesi, bir yıldan sonra ise ödemenin doğrudan son çalışılan kurumcayapılmasının öngörüldüğüne işaret eden Sezer, şunları kaydetti:''Kimi kamu kurum ve kuruluşlarının, özellikle yerel yönetimlerin mali zorluk nedeniyle hizmet akdi ile çalışan işçilerin kıdem tazminatlarını ödemekte güçlük içinde bulundukları bir gerçektir.Yapılan düzenleme ile memurlar ve diğer kamu görevlileri, emekli ikramiyesini alabilmek yönünden aynı güç koşullar içine itilmektedirler.
Normal işleyen bir düzenden, riski Kurum yerine çalışanlar üzerinetaşıyan bir sisteme geçmenin, sosyal devlet ilkesiyle bağdaşmayacağı açıktır.
Ayrıca, emekli ikramiyesini ödeyecek kurumu değiştiren kalıcı düzenlemenin geçici maddelerle yapılmasının, yasa yapma tekniğine uygun düşmediğini de vurgulamak gerekir.''
Sezer, Yasa ile sosyal güvenlik sistemi yeniden yapılandırılırken,sağlık hizmeti giderlerinin karşılanmasında, eşit ve tek statüye bağlanmasının öngörüldüğünü anımsattı. Sezer, böylece, yurttaşların sağlık giderleri yönünden sosyal güvenlik kapsamına alınmasının sağlandığını vurguladı.
Yasa'da, ''genel sağlık sigortası''na ilişkin kurallara da yer verildiğini, 61. maddesiyle de, yalnız sosyal sigorta kapsamındaki sigortalıların değil, bunların yanında Türk yurttaşı olan ya da Türkiye'de yerleşik herkesin genel sağlık sigortası kapsamına alındığını ifade eden Sezer, Yasa'nın 63. maddesiyle de genel sağlık sigortalıları ile bakmakla yükümlü oldukları kişilerin, giderleri Sosyal Güvenlik Kurumu'nca karşılanacak sağlık hizmetlerinin düzenlendiğini belirtti.
'SOSYAL DEVLET İLE BAĞDAŞMIYOR'
Maddenin birinci fıkrasının (d) bendi hükmüne işaret eden Sezer, şöyle devam etti:
''Kurala göre, 18-45 yaş arasındaki kişilerin diş protez giderleriKurum'ca karşılanmayacak; 45 yaş ve üzerindeki kişilerin diş protez giderlerinin de ancak yarısı Kurum'ca ödenecektir.
Bu durum, Anayasa'da yer verilen sosyal devlet ilkesiyle, 56. maddesindeki devletin 'herkesin yaşamını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak' yükümlülüğüyle bağdaşmamaktadır.
Anayasa'nın 65. maddesinde, devletin, sosyal ve ekonomik alanlardaAnayasa ile belirlenen görevlerini, mali kaynaklarının yeterliliği ölçüsünde yerine getireceği belirtilmiştir. Ancak, Anayasa Mahkemesi kararlarında da açıklandığı gibi, bu kuralın, sosyal güvenlik hakkını ortadan kaldıran ya da onu kullanılamayacak ölçüde sınırlayan biçimde uygulanmaması gerekmektedir.
Bu nedenle, diş protez giderlerinin 18-45 yaş arasında Kurum'ca ödenmeyeceği, 18 yaşını doldurmamış olanlar ile 45 ve yukarı yaşlarda ise yalnızca yüzde 50'sinin ödeneceğine ilişkin yasa kuralı, sosyal devlet ilkesi ve sosyal güvenlik hakkı ile bağdaşmamaktadır.''
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
