|
 |
 |
 |
 |
|
Siz tanrı olsanız şu evrende yıpranmaz mısınız?
Oyun Atölyesi'nin yeni sezon oyunu 'Jeanne d'Arc'ın Öteki Ölümü'nde kendine bile faydası olmayan, zavallı bir tanrıyı canlandıran Haluk Bilginer salonu kahkahaya boğuyor. "Bush çağırıyor, 'Irak'ı senin adına işgal ettim' diyor, Saddam çağırıyor 'Irak batıyor, yetiş' diyor. Tayyip de eskiden yağmur için çağırırdı şimdi AB için çağırıyor. Hangi birinize yetişeyim! Yarattığıma yaratacağıma pişman ettiniz" diyen bir tanrı... Kesinlikle kaçırmayın.
Bu ara tiyatroya sardım. Nerede ne oynuyor, kim ne yapıyor takip ediyor, izliyorum. Görev bilinciyle falan değil; meraktan! Gazeteden çıkarken 'Nereye?' diye soranlara (onlar kendilerini bilirler) 'Tiyatroya' dediğimde yapılan ince alaylar bile durdurmuyor beni. "Delirdin mi, 18'inci yüzyıl sanat dallarıyla ne işin var?" diyenlere 'Nasıl yani!' diyerek bakıyorum ve sanat faaliyetlerime devam ediyorum. Sahi bu tartışma bitmemiş miydi? Bir-iki hafta önce izledim 'Jeanne d'Arc'ın Öteki Ölümü'nü... Bu kadar eğlenceli, bu kadar yazılmaya değer bir oyun olacağını tahmin etmemiştim açıkçası... Elinde bastonu, üstünde kir pas içinde frağı, ayak parmakları yırtık çorabından fırlamış; pejmurde ve zavallı tanrı rolünde Haluk Bilginer... Tanrının 10 emriyle dalga geçen, aklı uçkurunda, eli baltalı cellat rolünde Güven Kıraç... Ve hücresinde yakılmayı bekleyen, 'Sürünerek yaşamak mı, sürünmemek için ölmek mi' karar veremeyen Jeanne d'Arc rolünde Tülay Günal... İlk yarının ortasında çıkıyor sahneye 'evlere şenlik tanrı' Haluk Bilginer. İtiraf edeyim; o çıkana kadar oyunun tadı tuzu yok! Ne zaman saçları darmadağınık, yaşlı, yorgun, üstelik grip olmuş, suda eriyen Aspirin'i eritmek için su arayan Tanrı rolünde Bilginer bitiyor sahnede; işte o an oyun boyut değiştiriyor. Tanrı rolünde öyle müthişti ki 'bunu yazmalı' diye düşünüyorum; kimse bu adamı ve bu oyunu kaçırmamalı! Bir kez daha karar veriyorsun ki bu adamın yeri kesinlikle tiyatro sahnesi... Ne diye televizyonda zaman harcıyor canım! Mevzuya gelirsek... 1400'lü yıllarda ülkesi Fransa'yı İngiliz işgalinden kurtarmak için savaşmış, Tanrı'nın emriyle hareket ettiğini açıkladığı için kafir suçlamasıyla yakılmak üzere hücreye atılmıştır Jeanne d'Arc. Ortaçağ'ın bu en meşhur kadın karakteri ya sahtekarlık yaptığını kabul ederek yerlerde sürünüp af dileyecektir, ya da büyücü olduğu için yakılacaktır. İşin aslı başkadır aslında; savaşta ölen Jeanne d'Arc'ın efsaneleşmesinden korkan engizisyon, Jeannette isimli bir mahkumun onun yerine geçmesini ve Jeanne d'Arc'ın onurunu ayaklar altına almasını istemektedir.
TANRI VE CELLAT İKİLİSİ
Jeannette'in hücresindeki son gecesinde kendiyle ve tanrı ile hesaplaşmasından ibaret oyunun özeti yani! Oyun adından dolayı tarihsel çağrışımlar yapsa da, göz korkutsa da; kendine bile faydası olmayan, 'feleğini şaşırmış' tanrı ve tanrının 10 emriyle dalga geçen popülist cellat sayesinde kahkaha tufanı yaşanıyor. Öğreniyorum ki daha önce beyazperdede, tiyatro sahnesinde onlarca kez yorumlanan Jeanne d'Arc ilk kez bir politik güldürüye konu olmuş. Jeannette "Tanrım beni neden yalnız bıraktın?" diyerek ağlarken dikiliyor karşısına tanrı. Canından bezmiş! "Beni yarattığıma yaratacağıma pişman ettiniz; hangi birinize yetişeyim?" deyip devam ediyor: "Bush çağırıyor, Putin çağırıyor, Blair çağırıyor! Bush 'Irak'ı senin adına işgal ettim' diyor, Saddam 'Irak batıyor, yetiş' diye bağırıyor. Tayyip de eskiden yağmur için çağırırdı şimdi AB için çağırıyor. Hangi birinize yetişeyim..." Şaşkınlık içinde "Bunlar kim, hiçbirini tanımıyorum" diyen Jeannette'e "Hangi yüzyıldayız?" diye soruyor tanrı. Sonra da panik içinde bağırmaya başlıyor: "Nefret ederim ben bu Ortaçağ'dan çıkarın beni buraaadaaan..." Oyuncular müthiş, performans müthiş, diyaloglar müthiş...
SOR BAKALIM EY SEYİRCİ!
Haluk Bilginer'le oturup konuşuyoruz. "Tanrı zamansız olduğu için 2005'ten 1400'e seslenebiliyor. Oyunun böyle ince bir esprisi var; zaten en güzel yanı da bu; sınırsız ve zamansız bir ortamda olması" diyor. Bulgar yazar Stefan Tsanev'in yazdığı oyunu Hüseyin Mevsim Türkçe'ye uyarlamış. Ancak adı geçen tüm Türk karakterler, doğaçlamalar ve güncellemeler Haluk Bilginer'e ait. Yazar Tsanev'in isteği bu: Bu oyun hangi ülkede oynanırsa oynansın mutlaka güncel olaylara ve o ülkenin bilinen siyasetçilerine göndermede sonsuz özgürlük verilmiş aktörlere... Bulgar yazarı 'çok afacan bir zihin' olarak tanımlıyor Bilginer. "Bu tür fırlamalıklar hep Doğu Bloku'ndan çıkıyor. Bastırılmışlığın ardından söyleyecek çok sözü var adamların! Bu da çok zekice yazılmış bir oyundu" diyor. Güncel konuları seçerken, Türk karakterleri oyuna eklerken aklından geçenleri merak ettim; açıkladı: "Sor bakalım kendine ey seyirci, demek istedim. Soru sordurtmak istedim. Bir taraftan tanrıyı sorgularken bir taraftan hayatı sorgulayın, her şeyi sorgulayın demek istedim..." Sorgulamayı Tanrı üzerinden yapmak oldukça ironik tabii. Türkiye'de biraz da netameli bir konu belki. Tanrı'nın mizahi bir dille sorgulanması... Yarattığı insanlık karşısında düş kırıklığına uğrayan, kendini bile korumaktan aciz bir tanrı portresi çizilmesi... "Bunları sorgulamakta fayda var. Sorgulamadan bir şeyi kabul ederseniz yaşamı, kendinizi, insanları anlayamazsınız. Soru sormak şart! Burada da hücreye 'tanrıyım' diyen biri giriyor. Bilmiyoruz tanrı mı değil mi?" diyor.
BU BENİM HAYALGÜCÜMDÜ
Bilginer en çok da, oyunun insan iradesini onaylamasını sevmiş: "Sonunda hep insan iradesi galip çıkıyor. Tanrı'ya rağmen insan yumruğunu kaldırıp 'Ben bunu yapacağım' deyip ateşe atıyor kendini. Başkaldıran insanın gerekliliğini anlattık. Bizi biz yapan seçimlerimiz değil midir?" "Bu insanlar benim oğlum İsa'yı bile çarmıha gerdi, ne diyeyim ben onlara" diyen yılgın tanrı rolüne tepki gelip gelmediğini soruyorum. "Hiç yok. Sıfır!" diyor Bilginer: "Böyle bir tepki olsaydı çok büyük hayal kırıklığına uğrardım. İnsanların algısı, zekası, kimseye farklı laf söylettirmemek gibi faşist duygular beni hayal kırıklığına uğratırdı. Tanrı'nın tarifi nedir ki? 'Sizin tanrınız neye benziyor?' diye sorsan altı milyar tane tanrı çıkar. Onun için; yani tanrı hiçbir şeye benzemediği için istediğinizi yapmakta özgürsünüz. Bu da benim hayalgücümdü. Nitekim, 'Tanrı varsa ve böyleyse çok tanışmak isterdim' diyenler de oldu!" Trajediden mizah yaratmak her zaman daha mı çok güldürür peki? "Her mizahın içinde bir trajedi mutlaka yatar zaten. Her cenazede bir gülen, her düğünde bir ağlayan mutlaka vardır. Mizahla bir durumu daha da iyi anlayabiliyoruz. Seyirci mizahi bir yaklaşımla bir şey anlatıldığında daha net anlıyor bence... "
ŞİRİN SEVER
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
