Domino teorisi

İster korumasının silahından çıkan kurşunla can vermiş, ister Putin'in emriyle ortadan kaldırılmış, isterse başına konan 10 milyon dolarlık ödülün baştan çıkardığı bir işbirlikçinin tuzağına düşmüş olsun...
Gerçeği değiştirmez. Aslan Maşadov'un öldürülmesiyle, Çeçenistan sorununa barışçı çözüm umutlarının tek köprüsü havaya uçuruldu.
Çünkü Maşadov, Çeçen direnişinin meşru ve siyasal tek lideriydi. Meşruiyetinin kaynağı oyların yüzde 68'iyle Devlet Başkanlığı'nı kazandığı, uluslararası gözlemcilerin denetiminde yapılan 1997'deki seçimdi.
Maşadov ayrıca sivil hedeflere saldırılara her zaman karşı çıktı. Ruslar'ın 11 Eylül'ü olan Beslan'daki okul katliamının sorumlusu Şamil Basayev'i silahlar susunca savaş mahkemesinin önüne çıkarmaya söz verdi.
Çatışmaların ve terörün Kafkaslar'a yayılmasını önlemek için çırpındı.
Hatta son olarak, geçen ay tek taraflı ateşkes ilan etti, Basayev'in de uymasını sağladı.
Ancak Putin onun ılımlı çizgisini de, ateşkesini de, tüm çağrılarını da sonuna kadar reddetti. Birçok nedenden ötürü:
* Çeçen direnişinde ılımlıaşırı ayırımı yapmayı terörle mücadelede zaaf gördü.
* 2000 yılında Çeçen sorununu silahla bitirmek ve direnişin kökünü kazımak sözüyle iktidara geldiği için, barışçı çözüme yönelmesinin güç ve itibar kaybına yol açmasından çekindi.
* Maşadov'un Çeçen savaşçıları frenleme gücü olmadığına inandı. Kanıt olarak 2002 Ekim'inde Moskova'daki tiyatro baskınını ve 2004 Eylül'ündeki Beslan okul baskınını önceden haber aldığı halde önleyememesini gösterdi.

Meydan Basayev'e kaldı
Bu son tespitte doğruluk payı çok. Gerçekten Maşadov, Çeçenistan Devlet Başkanlığı'na seçildikten sonra, Batı'nın da desteğini sağlamasına rağmen, üç sorun karşısında çaresiz kaldı :
* Suudi Arabistan kaynaklı fonların finanse ettiği Şamil Basayev'in kanlı ve vahşi saldırılarını önleyemedi.
* En gerici, en karanlık İslami akımların Çeçen toplumunu rehin almasını engelleyemedi.
* Topraklarını yabancı savaşçılardan, cihatçılardan temizleyemedi.
Bu üç hatası ya da başarısızlığı, hem Çeçenler'in ona güven ve inançlarını ciddi ölçüde yitirmelerine yol açtı, hem de Batı'nın desteğini çekmesine. Örneğin ABD, 2002'deki tiyatro baskınından sonra Maşadov'la teması da, barışçı çözüm çağrılarını da bıçak gibi kesti.
Gürcistan ve Ukrayna yenilgileri ve de içte giderek tırmanan sosyal sorunlar nedeniyle halk desteği azalan Putin için Maşadov operasyonu piyango oldu. Güçlü lider imajını yeniden parlatabilecek.
Ancak doğan boşluk ürpertici: Bir gün Çeçenistan'ın statüsünü belirlemek için masaya oturmak gerektiğinde Rusya için, hatta dünya için güvenilir muhatap kalmadı. Basayev açısından ise elini tutan yok artık.
Çeçenistan'ın ayrılmasının Kafkaslar'daki diğer cumhuriyetleri koparmasından ve Rusya'nın Sovyetler Birliği gibi çökmesine yol açmasından korkan Putin, Maşadov'un ölümüyle masadaki taşları dağıttığına, "Domino teorisi"ni bozduğuna inanıyor.
Maşadov'un temsilcisi Ahmet Zakayev ise tam tersine, bu ölümle "Domino teorisi" dinamiklerinin harekete geçeceğini söylüyor: "Maşadov çatışmanın tırmanmasını, Kafkaslar'a yayılmasını önleyen duvardı. Şimdi o duvar yıkıldı, Kafkaslar kontrolden çıkacak..." Bakalım hangi teori doğrulanacak? Ancak Maşadov, yeri gizli tutulacak mezarından haykırmaya devam edecek:
"Ruslar beni öldürebilirler ama Çeçenler'in özgürlük aşkını asla öldüremeyecekler..."