Annelerimiz, hatta anneannelerimizin kullandığı çamaşır makineleri çoktan unutuldu. O günlerin gözde markası Tolon ise şimdi endüstriyel üretimde iddialı. Hatta Yunanistan'a bile satış yapıyor.
Bu yazı dizisini hazırlarken hemen her türlü kaynağa başvurduk. Bu kaynaklardan biri de annelerimiz ve anneannelerimiz oldu. "Sizin dönemin meşhur markaları nelerdi?" diye sorduğumuzda büyüklerimizin söyledikleri ilk şey, "Tolon marka çamaşır makinesiydi" oldu. Aslında o dönem için yerli bir çamaşır makinesi markası söyleyeceğini hiç düşünmemiştik. Zaten önce yabancı marka zannettik. Yerli olduğunu öğrenince, 'Üreticisi acaba şimdi ne yapıyor?" diye araştırmaya koyulduk. Ve internetin sınırsız imkanları aradığımızı kısa sürede bulmamızı sağladı. Şimdilerde endüstriyel tipte çamaşır makineleri üreten firma, İzmir fabrikasında yıllık bin 500 adetlik kapasitesinin büyük bölümünü Almanya'dan Yunanistan'a, Rusya'dan Kanada'ya kadar 32 ülkeye ihraç ediyor. Yunan Ordusu ve Genel Kurmay Başkanlığı bile çamaşırlarını Tolon marka çamaşır makinelerinde yıkıyor. Hastane, otel ve orduya ürün veren Tolon, Türk ordusunun yanı sıra Irak'taki Amerikan askerlerine de makine göndermiş. Tolon'un hikayesini, şimdi şirketin başındaki üçüncü kuşak temsilci Kamil Tarkan Tolon'dan dinledik. PTT'de Fen Müfettişi iken 1937 yılında Bursa'da Türkiye'nin ilk dokuma tezgahını yapan Kamil Tolon, böylece sanayiciliği de adımını atmış olur.
MUCİT DEDE! Hukuk Fakültesi mezunu olan Tolon'un makinelere merakı bununla da kalmaz. Aynı zamanda Türkiye Buluş Adamları Derneği'nin kurucu üyesi olan Tolon 1948 yılında Türkiye'nin ilk santrfüjlü su pompasını, bir yıl sonra da Türkiye'nin ilk biçer-döverini üretir. Ama Tolon'un kafasında yerli çamaşır makinesi üretimi vardır. Aynı yıl başlayan deneme üretimleri 1950'de gerçeğe dönüşür. Bütün bu makinelerin motoru dahil hemen her detayı Kamil Bey tarafından tasarlanır. 1 Eylül 1955 tarihli Hürriyet Gazetesi'nde Tolon'un başarısı şu cümlelerle yer alır: "Elektrikle müteharrik makinelerle yapılan bu yerli çamaşır makineleri Avrupa malından farksız, hatta daha sağlam ve kullanışlıdır. Yerli üretim makinelerin kazan, santrfüj ve kapakları paslanmaz saf bakırdan yapılmaktadır."
MÜZEDE SERGİLENİYOR Türkiye'nin merdaneli ilk çamaşır makinesinin nasıl üretildiğini torun Tarkan Tolon şöyle anlatıyor: "Dedem makinelere çok meraklıydı. Bundan 54 yıl önce yaptığı makine daha sonra çıkan merdaneli sistemden çok daha ileriydi. Sıkma işlemi merdane ile değil, bugünkü otomatik makinelerdeki santrfüj sistemi ile boy ölçüşecek düzeydeydi. Ondan 20 yıl sonra gelen Hoower'ın sistemi bile daha geriydi" diyor. Bugün Tolon'un orijinal bir kopyası Rahmi Koç Sanayi Müzesi'nde sergileniyor. Çamaşır makinesi ile büyük başarı sağlayan Tolon, 60'lı yılların ortasına kadar üretime devam eder. Kamil Bey'in oğlu Dara Tolon, 1969'da İzmir'de kurduğu fabrikada sanayi tipi çamaşır yıkama, sıkma ve kurutma makineleri ile ürü imalatına başlar. Dara Bey de ilk sanayi tipi otomatik çamaşır makinesini geliştirir.
