|
 |
|
EMRE AKÖZ
Manita maliyeti nasıl hesaplanır?
Hiç FHM gibi, Esquire gibi erkek magazin dergilerini okudunuz mu? Ya da en azından karıştırdınız mı? Bu tip dergilerin en eğlenceli konularından biri, 'Manita Maliyeti'dir.
Manita maliyeti... Yani bir sevgilinin genç erkeğe kaça patladığı meselesi. Bu tip dergiler uzun uzun dökümler yaparak bir hesap çıkarırlar. Mesela şöyle
Yemeğe çıkmak 50 milyon lira... Bara gitmek 30 milyon... Doğum günü hediyesi 25 milyon... Sinema 10 milyon... Dolmuş 3 milyon...
Yarı şaka, yarı ciddi yapılan bu hesaplamalar sonucunda sevgilinin maliyeti ortaya çıkar.
Evet bunlar bir açıdan şakadır, gırgırdır, işin eğlenceli yanıdır. Ama aynı zamanda son derece ciddi bir yönü vardır. Çünkü istediğimiz kadar "iki gönül bir olunca, samanlık seyran olur", "paranın ne önemi var, mühim olan insanlık" diyelim... Her ilişkinin maddi bir karşılığı vardır. Bu 'maddi karşılık' her zaman para değildir. Bazen de emektir. Ancak neticede o emeği de paraya çevirebiliriz.
Şaşırtıcı sorular
'Manita Maliyeti'ni aklıma New York Times gazetesinin pazar dergisinde okuduğum bir yazı getirdi. Yazı Amerikalı ekonomist Steven Levitt'in çalışmalarını anlatıyor.
Bildiğimiz... Bilmesek dahi hissettiğimiz... Ya da tersine yanlış bildiğimiz konuları, önyargıları kurcalıyor Levitt. Örneğin şöyle bir soru "Seçimleri çok para harcayan adaylar kazanır... Çoğumuz böyle düşünürüz. Peki bu doğru mu?" Ya da "Madem uyuşturucu satıcısı gençler o kadar çok para kazanıyor; niye anneleriyle oturuyorlar?" Bir başkası "Emlak komisyoncuları evlerimizi gerçekten piyasa koşullarına göre mi pazarlıyor?"
Havuz silahtan tehlikeli
Levitt Chicago Üniversitesi Ekonomi Bölümü'nde hoca. Sadece 36 yaşında. Bir süre önce 40 yaşın altındaki ekonomistlere verilen saygın John Clark ödülünü kazanmış.
Silik, hımbıl, sakar ve beceriksiz bir tip Levitt. Konserve dahi açamıyor. Ekonomi bölümünde hoca ama kendini ne ekonomist, ne matematikçi olarak tanımlıyor.
Steven Levitt bir ekonomi kuramcısı değil. 'Büyük işlerle' uğraşmıyor. Hükümetin ekonomi politikaları üzerine ahkam kesmiyor.
O iki şey yapıyor Ya bütün gün bin bir çeşit veriden anlamlı bir ilişki çıkarmaya çalışıyor. Ya da toplumun gündemine bakarak ortaya ilginç bir soru atıyor; ardından da bunu araştırıyor.
İşte bu sorulardan biri "Silahlar mı çocuklar için daha tehlikeli, yoksa havuzlar mı?" Hayali bir soru değil bu. Levitt gerçekten araştırmış. İstatistikleri dökmüş, korelasyonları çıkarmış, denklemi oluşturmuş... Ve sonuç Havuzlu bir ev çocuk için silahlı bir evden 100 kat daha tehlikeli.
Kürtaj suçu azaltıyor
Steven Levitt'in en çok ses getiren çalışmalarından biri şöyle... Soru "Acaba kürtajın yasal olmasıyla suç arasında bir ilişki var mı?" Cevap Evet. Levitt'in araştırmaları şunu gösteriyor Kürtaj olmak isteyenlerin çoğu fakir, tek başına yaşayan, siyah ya da küçük yaştaki kadınlar... Bu kadınlar çocuklarına doğru dürüst bakamıyorlar... Sonuçta da kötü bir ortamda yetişiyorlar ve büyüyünce suç işliyorlar.
Tabii bu verileri ve istatistikleri gördüklerinde kürtaj karşıtı olan Amerikan muhafazakarları çıldırıyor. Levitt'i eleştiriyorlar.
Bir şirket olarak çete
Bir başka soru Neden uyuşturucu satıcısı gençler aileleriyle oturuyor? Levitt uyuşturucu çetelerini bir 'özel girişim', bir 'şirket' gibi inceliyor. Sonuç Uyuşturucu satıcılarının eline sanıldığından çok daha az para geçiyor. Bu yüzden ayrı eve çıkamıyorlar.
Üç kağıtçı öğretmenler
Yazımızın başında Steven Levitt için en tehlikeli ekonomist dedik. Niye? Kimin için tehlikeli? Üçkağıtçı öğretmenler için! Amerikalı ilköğretim elemanlarının başarısını ölçmek için öğrencilerin sınav notlarına bakılıyor. Bazı öğretmenler çocukların kopya çekmesine izin veriyor ki kendi başarıları yüksek çıksın.
Peki Levitt ne yapıyor? Türkiye'deki üniversite sınavlarında kopya çekenler anlaşılıyor ya... İşte onun gibi ama çok daha karmaşık ve kapsamlı bir denklem hazırlıyor. Veriler girildiğinde hangi öğrencilerin kopya çektiği, sınavlarda yardım gördüğü filan ortaya çıkıyor. Sonuç Bazı Chicagolu öğretmenler işten atılıyor!
Siyaset-para ilişkisi
Politikaya karşı hiç ilgisi olmayan Levitt oraya da el atmış. Seçim harcaması ile seçilme şansı arasındaki ilişkiyi saptamaya çalışmış. Bir kere şunu bulmuş Kampanyaları finanse edenler, parayı kazanma şansı yüksek olana veriyorlar... İkinci bulgu Kazanma şansı düşük olan adaylar daha fazla para harcıyor.
Peki ama iyi aday, kazanma şansı yüksek aday kim? Bunu rakama dökmek mümkün mü? İlk bakışta değil. Ama Levitt seçimlerde defalarca karşı karşıya gelen adaylar bulmuş. Onları ayrıntılı biçimde incelemiş ve şu sonuca varmış Kampanyada harcanan paranın sonuca etkisi sanılanın 10'da biri kadar!
Emlakçı nasıl kazıklar?
Son bir araştırma daha Şu emlakçılar meselesi... Levitt emlakçıların evleri piyasanın altında bir fiyata sattığını da bulmuş. Diyeceksiniz ki "Neden emlakçı daha az komisyona razı olsun?" Kendi evini satan komisyoncular ile başkasının evini pazarlayan komisyonculardan gelen verileri incik cıncık araştırmış Levitt. Sonuç Başkasının evini pazarlayan kişi, bir an evvel komisyonunu alabilmek için malı daha ucuza veriyor. Mal sahibini de bunun iyi bir fiyat olduğuna ikna ediyor. Buna karşılık kendi evini pazarlayan komisyoncu bunu 10 gün daha uzun sürede ve başkasının evine kıyasla yüzde 2 daha fazlaya satıyor.
Müthiş değil mi?
Hadi gelin de şimdi 'manita maliyeti' muhasebesiyle dalga geçin bakalım!
BU DA NE DEMEK ŞİMDİ?
AK Parti yayınlarından bir kitap çıktı. Adı 'Muhafazakar Demokrasi'. Dr. Yalçın Akdoğan kaleme almış. Bu kitabı henüz okumadım. Ancak bazı başka kitaplarda da gördüğümüz gibi adında sorun var. Demokrasi her şeyden önce yönetime katılmakla ilgili bir konudur. Toplumdaki çeşitli kesimlerin arzu ve taleplerinin siyasete yansımasıdır. Muhafazakarlığın ise katılımla doğrudan bir ilgisi yoktur. Ben bu iki kavramın nasıl olup da bu biçimde bir araya getirildiğini anlamış değilim. Kitabı okuduğumda bu konuda geniş bilgi veririm.
Haberleri gazete sayfası görüntüsünde okumak için
SABAH e-Medya"ya
tıklayın
|
|
|
|
