|
 |
|
THY'den % 40 ucuza uçururuz
THY'nin emekli Genel Müdürü Bolayırlı'ya göre, yakıt, hostes, ikram ve satış teknikleri değiştirilerek havayollarında yüzde 40 daha ucuza bilet satmak mümkün. Bolayırlı, Varan'da bu işi yapmak için taşların yerine oturmasını bekliyor
Tulum giydiği THY'nin bakım atölyelerinden, Genel Müdürlüğe yükselen ve 29 yılını THY'ye veren Yusuf Bolayırlı, geçtiğimiz aylarda emekli oldu. Ama sadece iki ay emekliliği yaşadı ve yeniden yolcu taşımacılığına döndü. Bolayırlı artık gökyüzünde değil, karayollarında ulaşımı organize ediyor. Yani yılda 4 milyon yolcu taşınan bir alandan, 200 milyon yolcunun taşındığı bir alandaki yıkıcı rekabetin içinde boğuşuyor. "Farkı yok, artık otobüsler de uçak gibi" diyor ama gökleri de unutmuş değil.
Bolayırlı, dünyadaki trendleri izleyerek, Türkiye'de de düşük maliyetli bir havayolu taşımacılığı hizmeti vermenin zamanı geldiğine inanıyor. Bunun için Varan'ın 1970'lı yıllarda denediği charter taşımacılığını bugüne adapte etmek istiyor. Ama temkinli olmayı da elden bırakmıyor ve "2005'te işler normale dönünce..." diyor.
UCUZ HAVAYOLLARI KAZANIYOR
* Varan'a geldikten sonra da hedeflerinizi sıralarken havayolu şirketi kurmaktan sözetmiştiniz. Bu sizin bu şirkete gelmenizle mi hedefler arasına girdi, yoksa sizi bu yüzden mi seçtiler?
Bakın 2001-2002 yıllarında havayollarının kaybettiği para 25 milyar dolar. Bunun içinde ABD'nin vermiş olduğu 5 milyar dolar nakit de var. Onu da çıkartsanız 30 milyar dolarlık bir kayıp var. 2002'de biz muhasebe sistemini değiştirmemize rağmen 104 trilyon kâr ettik. (Değiştirilmeseydi 244 trilyon kar olacaktı). Avrupa ve Uzakdoğu'da çok havayolu kâr etti ama bazı yerlerdekiler hâlâ edemiyor. Benim tahminim 2004'te başa baş gelinecek, 2005 uygun ortamın yaratılabileceği bir durum olacak. Varan 70'li yıllarda Almanya'dan uçak kiralayarak Varan Air adlı şirketle charter taşımacılığı yapmış. Daha değişik bir operasyon yapılabilir diye hesaplıyoruz. Avrupa'da son zamanlarda çok büyük para kazanan havayolu şirketlerine bakın. Ryanair en çok kazanan şirketlerden biri, geçen yılki kârı 250 milyon dolardı. Ucuz bir havayolu bu. Rezervasyon internetten yapılıyor, acenta komisyonu yok, ikram yok, bilet iadesi yok. Artık ucuz havayolu şirketleri, bütün hava yollarını tehdit eder duruma geldiler. Türkiye'de de olur, olmaması için sebep yok
* Otobüste üst gelir düzeyine pahalı, uçakta ucuz hava taşımacılığını planlıyorsunuz yani?
Tabii, olması gereken o. Yoksa en lüks hava taşımacığını yapmanın mantığı yok. Çünkü dünyanın yönü de ucuz taşımacılığa gidiyor. ABD'de de kâr eden havayolu Southwest'tir. Bu şirket sadece Boeing kullanır, hostesleri, ikramı ucuzdur. Rezervasyon sistemi değişiktir. Bütün hava yolları zor durumdayken onlar para kazandı. Türkiye'de charter şirketleri şanssız günler geçirdi ama bu ülke koşullarından kaynaklandı.
RİSK ALMADAN KÂR OLMAZ
* Maliyet ne kadar düşürülebilir?
Büyük şirketlerde, maliyette yakıtın rolü yüzde 15, personel yüzde 20-25, ikram yüzde 5, bakım yüzde 5'tir. Leasing yapıyorsanız onun giderleri yüzde 10-15'tir. Acentalara verilen komisyonlar da var. Bunların hepsi masaya yatırılır, yakıtı bile yatırabilirsiniz. Ucuz zamanında 'hedge' denen olayı yaparsınız, onun sonunda kazanmak veya kaybetmek var. Diyelim ki şu an yakıtın varili 10 dolara düştü, bir yıllık yüzde 12'den bağlarsınız. 5'e düştüğü zaman zarar edersiniz yukarı çıkarsa karlı çıkarsınız. Bunu devlette yapmak risktir. Çünkü kazandığınız zaman kimse size aferin demez ama kaybederseniz devleti zarara uğratmaktan hesabını verirsiniz. Biz bunu THY'de yapamadık, ama özel teşebbüste yaparız. Risk almadan para kazanılmaz. Bir Ryanair bir Easy Jet de risk aldı. Bazı gider kalemleri düşürülerek ve satış şekilleri değiştirilerek, yüzde 40'lara varan bir fiyat indirimi sağlanabilir.
20 ayrı fiyat var
* Pazarlama tekniklerinde neler yapılabilir?
Şimdi karayolu taşımacılığında bunu yapamazsınız ama ucuz havayollarında, uçağın içini 15-20 çeşit fiyata satabilirsiniz. Yan yana iki kişi oturur, ikisi de ABD'ye gider biri bin dolara almıştır bileti, öbürü de 499'a almıştır. Birinin bileti iade olur, diğerininki olmaz vs. pek çok faktör vardır. Kış geldiğinde panolar dolar biliyorsunuz; -bu yıl kışı bekleyeceğini de sanmıyorum ya-. '179 dolardan başlayan fiyatlarla Avrupa' diye ilanlar verilir. Beş koltuk vardır o fiyata, gitseniz bulamazsınız. Siz de çoluk çocuk hazırlanmışsınız, tatile gideceksiniz. "O koltuktan kalmadı, 229 dolarlık var" derler. Mecburen alırsınız. Bunlar pazarlama teknikleridir.
'Hiç bürokrat olmadım'
* THY'de 29 yıl çalıştıktan sonra, özel sektör çalışanı olmak sizde farklı bir duygu yarattı mı?
Ben orada da bürokrat gibi değil profesyonel gibi çalıştım. Tabii devletin bazı kuralları var, onlara uymak durumundasınız. Burada da kurallar var, onlara da uyarak çalışmak gerek. Ama şu var, devlette işleri yaparsınız göreviniz biter, ama birkaç yıl sonra yine sizi birtakım işler için sorarlar. Halbuki özel sektör öyle değil, başarılı olursanız kalırsınız, olmazsanız gidersiniz. Hakiki yaşam mücadelesini burada veriyorsunuz.
* THY'de iken herhalde hep uçakla yolculuk yapıyordunuz. Şimdi de otobüse mi döndünüz?
Dün sabah 10.00'da THY ile Ankara'ya gittim, 24.00 otobüsüyle döndüm. Otobüsün keyfi de ayrıymış. 13 yıl sonra şehirler arasında otobüsle yolculuk yaptım. THY'deki güzel yıllardı, ama herşeyin bir sonu vardır, bitti. Bu alan benim için değişik olur diyordum, ama olmadı. İleri teknolojiyi kullanan bir sektör, artık otobüsler de uçak gibi. Hiç yabancılık çekmiyorum.
Esen EVRAN
Haberleri gazete sayfası görüntüsünde okumak için
SABAH e-Medya"ya
tıklayın
|
|
|
|
