Paris'teki bir huzurevinde son günlerini geçiren Çanakkale Savaşı'nın hayattaki tek Fransız gazisi Stocanne Türk askerini işte bu kelimelerle anlattı

Savaşın tek tanığı
Ernest Stocanne şimdi Rue Pascal'deki huzurevinin odasında görme ve işitme duyuları zayıflamış ama vakarından hiçbir şey kaybetmemiş şekilde oturuyor. Yüzünde acı, gurur, sevinç ifadeleri birbirini izliyor. Bu eski asker sadece yüz ifadeleriyle bile, bize yüzyılın en dramatik savaşının tarihini yansıtıyor. Belki uzun cümleler kuramıyor eskisi gibi ama kelimelerle anlatıyor yaşadıklarını. "Saghir Dere" (Zığındere) diyorum, bir anda o günlere geri dönüyor ve ağzından "Cehennem" kelimesi çıkıveriyor. "Siperlerde ölüm ve hayat yanyanaydı" diyor sonra...

Her yer ceset doluydu
Kaleme aldığı anılarında da şöyle diyor: "Fransız, Türk, İngiliz, ölüler birbirine karışmıştı. Kimse kafasını çıkaramıyordu ki, ölüler gömülebilsin! Muharebelerden sonra ön siperlerde yere basmak imkansızdı. Ayağınızın altında hep yumuşak birşeyler vardı. Ceset kokusu ve sinekler dayanılmazdı. Her iki kişiden biri dizanteriydi. Etrafımıza hep klor döküyorduk. Çok insan öldü iki taraftan. Başka hiçbir muharebede böylesine kayıp görmedim ben..."

Peki Stocanne Türklerle ilgili neler yazmış anılarında? "Türkler müthiş askerlerdi. Mevzilerini sürekli bombalıyorduk. Bu ateş cehenneminin içinde sağ kalmak imkansızdı. Böyle düşünüyorduk. Nitekim çoğu da ölüyordu. Ama diyelim bir siperdeki on Türk askerinden sadece ikisi sağ kalmış olsa bile, o iki kişi bize hemen karşı koyuyordu. Türk askerinin değerini hemen anlamıştık." Stocanne, şöyle noktalıyor sözlerini: "Bazen kanlar içinde Türk esirler geçerdi önümüzden. Dimdik, gururla yürürlerdi."

Stocanne kimdir?
1894'te Gentilly'de doğdu. 1914'te Fransız Ordusu'nun topçu birliğine katıldı. İki yıl boyunca Çanakkale ve Makedonya'da savaştı. Sonra Fransa cephesine gönderildi. 1918'te ateşkes imzalanana dek cephelerde mücadele verdi. 3 madalya ile ödüllendirildi. 12 Nisan 1919'dan 16 Şubat 1920'ye dek Polonya ordusunda görev yaptı.

DERNEK KURDU
1921-49 yıllarında Paris Emniyet Müdürlüğü İstihbarat Şubesi'nde memurluk yaptı. 1949-64 yılları arasında ise Paris Amerikan Büyükelçiliği'nde Güvenlik Soruşturmaları Şefi olarak çalıştı. Stocanne'nin kurduğu ve şu anda 200 kadar üyesi olan Çanakkale Dostları Derneği'ni kızı Madeleine Stocanne yönetiyor. Avukat Madeleine Stocanne, 5 yılda bir 25 Nisan'da Çanakkale'ye geliyor.

Nurdan BERNARD