Kardelen soğanı yıllarca doğadan toplanıp satıldı. Sonunda yok olma tehlikesi doğdu. DHKD, yöre köylüsüne kardelen soğanını bahçesinde yetiştirebileceğini gösterdi. Kardelen kurtuldu, yöre insanı da sağlam bir gelir kaynağına kavuştu

Kazancı pek iyi
Doğal Hayatı Koruma Derneği'nin (DHKD) öncülüğünde yürütülen "Yerli kardelen soğanı üretimi" projesi bu açıdan örnek bir girişim. Zaten yıllarca doğadaki kardelenin soğanını toplayıp yurtdışına satan köylülere, kendi bahçelerinde kardelen soğanı üretme fikrini ilk kez 1992'de yöreye gelen DHKD'den Sema Atay aşılamış. Soğanın kilosu 1.5 milyon liradan satılıyor. Alıcı hazır, ne kadar üretilse o kadar alacak. Bir yetiştiricinin 100 kilo hasad elde etmesi işten değil. Bu da 1.5 milyar lira gelir demek ki, köylük yer için çok iyi para. Köylü de çoktan ikna olmuş zaten, üretici aile sayısı şimdiden 150'ye yükselmiş. Önümüzdeki yıllarda bu sayının ikiye katlanması bekleniyor.

Kardelen'i kurtaran Gül
Kardelen projesinde en hassas rolü, köyün ebesi Gülbaz Hanım ile eşi İbrahim Palaz yüklenmişler. Toroslar'da, bin metrede kurulu köydeki tek ebe olan ve her türlü sağlık hizmetini gece gündüz demeden veren Gülbaz Hanım, "Doğal Hayat'tan Sema Hanım köye geldiğinde kimseyi tanımıyordu. Buralar yaban eller. Köylü de Sema Hanım'a karşı çekingendi. Eşim yolda rastlamış Sema Hanım'a, tutup bize getirmiş. O gün bu gün kardelen işinin içindeyiz. Çocukluğumuzda dedelerimiz, babalarımız dağdan toplardı kökleri. Şimdi biz evlerin bahçesinde yetiştirip para kazanıyoruz. İlk başta köylüleri ikna edemedik. 7 aileye dedim ki eğer zarar ederseniz, zararınızı ben ödeyeceğim. Param olduğundan değil, zarar etmeyeceklerini bildiğimden..."

Gülbaz konuşkan, sözü özü bir, akıllı bir kadın. Sağlık ocağını tüm imkansızlıklara rağmen yürütüyor. Takılıyoruz, "seni yakında muhtar görürsek şaşırmayalım" diye. Yanıt hemen geliyor; "ben zaten muhtar gibiyim. Biraz daha zaman geçsin, çocuklar büyüsün. Belki ilçeye başkan olurum."

Avrupa'ya ihracat
Ülkemiz 1800'lü yıllarda başlayan doğal çiçek soğanları ihracatında kardelen, karçiçeği, siklamen ticaretinde çok önemli bir yer tutuyor. Ancak uzun yıllar denetimsiz ve bilinçsiz olarak doğadan toplanarak yurt dışına satılan çiçek soğanları bu aşırı toplama nedeniyle zarar görmüş ve yer yer yok olma tehlikesiyle karşılaşılmış. Bu rakam 1980'li yılların sonunda yılda ortalama 70 milyon adete ulaştı. Soğanlarımız özellikle Avrupa ülkelerinde bahçeleri süslüyor. O nedenle DHKD, çiçek soğanı üretim projesini Dumlugöze ve çevresindeki 3 köyde uyguluyor. DHKD'den Sema Akay, "Amaç doğadaki soğanlara dokunmadan üretimi arttırmak ve aynı zamanda köylüye para kazandırmak" diyor.

Fügen ÜNAL ŞEN