Mafya da susmak da öldürür

İtalyancasını ilerletmek için bir aylığına İtalya'ya giden gazeteci Mine Türkili Ergül, "Burada bir süre yaşamalıyım,'' hissiyle dört yıl kaldığı Sicilya'daki anılarını Mafya Öldürür susmak da adlı kitabında topladı. Günlük hayattan yemeklerine, mafya gerçeğinden antimafya hareketine kadar titiz bir araştırmanın ürünü olan kitapta öyle Baba filmindekine benzer kanlı, çatışmalı sahneleri, Don Corleone ailesine benzer eli silahlı adamları bulacağınızı zannederseniz, yanılırsınız. Evet, kitapta Sicilya'da Siracusa, Gela, Corleone, Palermo, Lentini gibi mafyanın ayak izlerinin olduğu yerler, eski mafya üyeleriyle yapılan röportajlar ve ölen oğlunun acısıyla yaşayan gözü yaşlı anneler de var, ama özünde, o sıcak topraklardaki günlük hayattan ve insan öykülerinden oluşuyor kitap. Zaten yazarın amacı da mafyayı sadece Sicilya'ya mal etmek değil, "Mafyayla nasıl başa çıkabiliriz?'' sorusuna bir yanıt verebilmek...

ACILARDAN ETKİLENDİM
- Gazetecilik yaparken her şeyi geride bırakıp İtalya macerasına atılmak cesaret ister...
- 2000'de İtalyancamı ilerletmek için Genç Tur'un Lentini'deki gazecilik kampına katıldım, herkese tavsiye ederim. Kaldığım yerin hiçbir özelliği yok, ama projeler ve kültürel faaliyetler çok güzel. Daha önce Floransa, Milano, Roma'da yaşadım ama hiçbir yerde "Burada yaşamak istiyorum,'' dememiştim. Belki de herkesin böyle bir ülkesi vardır.

- Sicilya'nın havası mı suyu mu, sizi en çok neleri etkiledi?
- Bir telaş yok, koşuşturma yok, rahatlık var. Kültürünü tanıyınca daha da seviyorsun.

- Bu huzurlu tabloda başrolde mafya da var ama... Mafya gerçeği nasıl girdi hayatınıza? Yoksa siz de Baba filminin etkisinde kalanlardan mısınız?
- Hayır, Baba'yı seyrettim de bayıldım diye bir şey yok. Daha önce Milano'da seyrettiğim 100 Adım filminden ise çok etkilendim. Benim için mafya oydu. Bir annenin oğlunun bir kolunu bir yerde diğer kolunu başka yerde bulması... Acı oydu benim için... O kasabaya gidip de o anneyle tanışmak beni çok etkiledi. Sonuçta bu tür şeylerde, geride kalan insanların acıları da çok önemli.

- "Mafya sadece Sicilya'da değil, dünyanın her yerinde var," gerçeğini sık sık hatırlatıyorsunuz. Ama Sicilya hep mafyayla birlikte anılır. Aksi olsaydı siz de Sicilya hakkında başka türde bir kitap yazardınız herhalde...
- Aslında yemeği, günlük yaşamı da anlatmak istedim, örnekler de verdim. Ben bir mafya uzmanı değilim, "Mafyayı çok iyi tanırım," gibi bir iddiam da yok. Mafyayla mücadele bize örnek model olsun istedim. Keşke bizde de oradaki sivil toplum hareketi gibi bir hareket gelişse. Çünkü İtalya'da mafya kabul edilmiş bir güç. Bizde adı konulmuyor. Beni en çarpan şey de mafya bilincinin yerleşmesi... Mafya dünyanın her yerinde farklı şekilde işler. En önemlisi adam kayırmacılık. Sicilya'da da bu had safhada.

- Adam kayırma, sadece mafyada yok ki...
- Her yerde var, ama o da aslında bir şekilde mafyadaki gibi gelişiyor. Bilinçle mücadele etmek en zor olanı...

- Sicilya'da hiç mafyayla başınız derde girdi mi?
- Hayır, hiç olmadı, kimseyle yüz yüze gelmedim. Zaten kitapta sadece eski bir mafya üyesiyle röportajım var, o kadar. Ben hepimizin dünyaya temiz geldiğini düşünüyorum. Bu mafya denilen insanlar da bana çok korkunç adamlar gibi gelmiyor. Bir yerde çocukluk arkadaşınla yolun ayrılıyor, çalmak zorunda kalıyorsun. Bunları o insanları aklamak için söylemiyorum ama gerçekten herkesin çocukluğu bir yerde aynı noktada buluşuyor, ama sonra her şey değişiyor.

- Sizce nasıl bir ruh hali bu mafya üyesi olmak?
- Kendini güçlü hissediyorsun, saygı görüyorsun. İnsanlar senden korkuyor, bu hoşuna gidiyor. Mafya tarihi içinde "Daha önceden yine bir ahlakı vardı, ama uyuşturucu gerçekten her şeyi bozdu,'' derler. Bu nedenle büyük mafya babası Toto Riina'yı affetmezler. Uyuşturucu işin içine girdikten sonra her şeyin bozulduğunu düşünüyorlar.

- Ne tür bir güç bu?
- Para bence... Çok büyük paralar dönüyor.

- Son yıllarda büyük mafya babaları peş peşe yakalanır oldu...
- O büyük başlar azaldı, ama gerçekten azaldı mı acaba? Tarihe baktığımızda da mafyanın kabuk değiştirdiğini görüyoruz. Her dönem kendine bir yer buldu ve devam etti. Çok daha büyük güçler geldi.

- Sicilya'da zamanla halk arasında 'antimafya' hareketi Libera da doğup gelişti. Bu sivil toplum hareketi gücünü nereden alıyor?
- Evet, güçlü bir sivil toplum hareketi var ve önce eğitime önem veriyorlar. Yasalarla okullara girdi. Artık her okulun bir mafya projesi hazırlaması zorunlu. Eğitim bence de çocukların yetiştirilmesinde en önemli nokta. Mafya babalarının arazileri, evleri artık sosyal amaçlı kullanılıyor. Şarap, reçel, makarna üretimi yapılıyor. Bu ürünlerin üzerinde de mafyaya karşı bilinçlendirici notlar yazıyor. Devletin yasaları var. Eğer senin dükkânına bomba atılıyorsa, devletin arkanda olacağını biliyorsun.

İSTANBUL'DAN GÜVENLİ
- Sicilya sokaklarında korkmadan dolaşmak mümkün mü? Mafya üyeleri başını her köşeden uzatıyor mu?
- Hiç alakası yok, İstanbul'dan daha güvenli bir yer. Herkes filmlerde görüyor, öyle bir şey bekliyor, ama Sicilya hakikaten çok güzel. Zaten artık mafya öldürmüyor. Ben yalnız yaşıyordum ama çok arkadaşım vardı, kendimi hiç yalnız hissetmedim. Roma daha tehlikeli.

- Nerelerden çıkıyor kokuları?
- Mafya artık ihaleler, bitmeyen inşaatlar, adam kayırmada ortaya çıkıyor. Eski mafya kuralları kalmadı. Mafyöz bilinç, artık her işi adam kayırarak bitirmekte yatıyor. Ne yazık ki bunu sevmek zorunda kalıyorsun, sistem seni oraya itiyor.

- Sicilya turistik bir bölge değil, yine de keşfe değer mi?
- Bizde İtalya denilince Roma, Floransa, Venedik akla gelir. Ben bile her arkadaşıma "Sicilya'ya gidin, çok güzel," diyemem. Avrupa'ya hâlâ alışveriş yapmaya gidenler var, onlara hiç önermem. Eski İtalyan filmlerini seviyorsan, o manzarayı olduğu gibi görmek istiyorsan, gitmelisin. Ama bir Avrupa kentinden beklediklerini bulamazsın. O Cinema Paradiso filminin çekildiği yer aynen duruyor. Sicilya'ya tur da düzenlemeyi düşünüyorum.

- Antimafya hareketinin Türkiye'deki öncülüğünü yapmayı düşünür müsünüz?
- Libera örgütünün yetkilisi Rita Borsellino bana, "Libera'yı Türkiye'de kurabilirsin,'' dedi. Buraya da geldi, Bilgi Üniversitesi ile görüşmeler oldu. Ama Türkiye'de mafyayla mücadele için yasa çıkarmak hiç kolay olmaz. Libera yasa çıkardı, öğretmenlerin okullarda bilinçlendirmeyi artırmasını sağladı. Sicilya'da mafya var diye, bizde yok demeyelim. Aynısı bizde de var. Sadece mafyanın ne olduğu tartışılır.