Satrancın ilk ikonuydu

Geçtiğimiz hafta 64 yaşında ölen Bobby Fischer, satrancın sınırlarını aşan bir isimdi. Satrancın popüler kültürle bağlantısını kuran ilk simge oldu. 14 yaşında ABD şampiyonu, 15 yaşında da satranç tarihinin en genç büyükustası olan Fischer, öncelikle bir satranç dâhisiydi. Bütün benliğini satranca adamıştı. Rusça öğrenmişti. Çocukken Moskova'yı ziyaret etmiş, Petrosian ve Vasiukov'la oynamıştı. 1972'deki dünya şampiyonluğu mücadelesine giden yolda, Spassky'den önce Taimanov ve Larsen gibi rakipleri 6-0, eski şampiyon Petrosian'ı da 6,5-2,5 ile geçmişti. İşte, bu dönemde Fischer humması dünyaya yayıldı. Kariyerinin en parlak döneminde, milyonları satranca çekti. Fischer, Soğuk Savaş'ın sıcak politik atmosferinde Batı dünyasının, Demir Perde'nin tamamen egemen olduğu bir alanda başkaldırışı oldu. Fischer humması, sadece rakiplerini değil, bütün dünyayı sarsmıştı. Kariyeri boyunca turnuvalarda sağlanmasını istediği koşullarla organizatörleri zor durumda bıraktı. Bu yüzden birçok turnuvayı yarım bıraktı, maçlara çıkmadı. Satrancın profesyonelleşmesinde büyük katkısı oldu. 1972'de Spassky ile oynadığı maçta çıkan krizde, maçı yarım bırakması gündeme gelince, dönemin ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger bile devreye girdi. Soğuk Savaş'ın gergin atmosferinde, iki büyük satranççı siyasi sembollere dönüştü. Maça gösterilen ilgi sonucu o maç 'Asrın Maçı' haline geldi. Fischer, asrın maçını kazandıktan sonra ise en umulmadık kararı verdi ve satrancı bırakıp, ortadan kayboldu. Fischer'in satrancı zirvedeyken bırakınca efsaneye dönüştü. 1972'den sonra sadece 1992'de uygulanan uluslararası yaptırımlara rağmen Spassky ile asrın maçının rövanşını Belgrad'da oynamak için satranca döndü. Yine kazandı, ama ABD yetkililerinin gönderdiği mektuba basın mensupları önünde tükürmesinden sonra ABD vatandaşlığından çıktı. Bu maçı, para ödülü için oynadığı iddia edildi. Modern satrancın bilgisayar analizine ve açılış teorisinin ezberlenmesine dayandığını iddia ettiği için 'Fischerandom' adıyla da anılan 'rasgele satrancı' dünyaya tanıttı. Böylece satrançta yaratıcılık, geri gelecekti. Bugün birçok ülkede rasgele satranç turnuvası yapılıyor. Ömrünün son iki yılını gözlerden uzak bir şekilde geçiren ve '64 kareli satranç tahtası'na hayatını veren Fischer'in, 64 yaşında hayata veda etmesi de şaşırtıcı bir tesadüftür.