Devrim kanunları iptal ettirebilir

1 Türban yasağı ilk olarak Anayasa Mahkemesi'nin hangi kararıyla başladı, ardından Danıştay ne karar verdi?
Yükseköğretim Yasası'na 1988'de yapılan ekte, "Yükseköğretim kurumlarında, dini inanç sebebiyle boyun ve saçların örtü veya türbanla kapatılması serbesttir" hükmü yer aldı. Anayasa Mahkemesi, 7 Şubat 1989'da bu düzenlemeyi ağır bir gerekçeyle iptal etti. Danıştay da nihai olarak 1994'te yükseköğretim kurumlarında başörtüsü takılamayacağına karar verdi.

2 Anayasa Mahkemesi, yasayı ne gerekçeyle iptal etti?
Yüksek Mahkeme yasayı, anayasanın başlangıç kısmındaki ilkeler, değiştirilemeyecek 2'nci maddesindeki laiklik, eşitlik ilkesi, din duygularının siyasete dahil edilemeyeceğini düzenleyen 24'üncü madde, devrim kanunlarının sıralandığı 174'üncü maddesine aykırı buldu.

3 Anayasa taslağında laiklik ve devrim kanunları maddeleri korunduğuna göre, Yüksek Mahkeme aynı kararı verebilir mi?
Anayasa değişikliğinden sonra üniversitelerde türbanın serbest bırakılması için yasa çıkarılması gerekecek. Yüksek Mahkeme, bu yasayı devrim kanunları ve laiklik ilkesi gereği iptal edebilir. Çünkü, anayasadaki "değiştirilemeyecek hükümler" arasındaki laiklik ve devrim kanunlarını düzenleyen 174'üncü maddesi yeni taslakta da korunuyor.

4 Devrim kanunlarında kılık kıyafetle ilgili nasıl bir düzenleme var?
Kılık kıyafeti ilgilendiren üç devrim kanunu bulunuyor: Bazı Kisvelerin Giyilemeyeceğine Dair Kanun, Tevhidi Tedrisat Kanunu ve Şapka İktisası Hakkında Kanun. Bunlardan sadece Şapka İktisası Hakkında Kanun'da, "Türkiye halkının da umumi serpuşu, şapka olup buna münafi bir itiyadın devamını hükümet meneder" düzenlemesi yer alıyor.

5 Anayasaya "Devrim kanunlarına aykırı olmamak kaydıyla üniversitelerde kılık ve kıyafet serbesttir" gibi bir hüküm eklenirse bu özel hüküm ile "Türkiye'nin laik bir devlet" olduğuna işaret eden değiştirilemeyecek maddelerden biri olan 2'nci madde ile çelişki doğar mı, doğarsa hangisi uygulanır?
Anayasa maddeleri arasında, hiyerarşik bir sıralama bulunmuyor. Herhangi bir madde, değiştirilemeyecek hükümlerle çelişse de 'değiştirilemeyecek hükümlerin uygulama önceliği vardır' gibi bir kural bulunmuyor. Taslakta öngörülen ile 2'nci madde çelişkili olursa, uygulama yasasının iptali görüşülürken veya bir idari işlemin hukuka uygunluk denetimi yapılırken hangi maddenin doğrudan uygulanacağına, Anayasa Mahkemesi veya Danıştay karar verecek.

6 Değişikliğe rağmen rektörler türbanlı öğrencilere, "Sizi okula almıyorum" diyebilir mi?
Diyebilir. Bu durumda, iptali için idari yargıya başvurulabilecek bir "idari işlem" doğar. Bu konudaki davalar da nihai olarak Danıştay'da sonuçlanır.

7 Danıştay böyle bir dava önüne gelirse nasıl bir karar verebilir?
Danıştay daha önce, türbanlı öğrencileri içeri almayan üniversite yönetimlerinin kararlarının anayasadaki laiklik ilkesi ile devrim kanunlarını sıralayan 174'üncü maddeye uygun olduğunu vurgulamıştı. Laiklik ve devrim kanunları anayasa taslağında da korunduğu için, Danıştay aynı yorumu yine yapabilir ve uygulamada türbanlı öğrenciler yine okullara giremeyebilir.

8 AİHM, "Türban yasalarınıza aykırı" mı diyor, yasalar ve anayasa değişirse AİHM'nin yorumu değişir mi?
AİHM'nin türbanla ilgili iki önemli kararı bulunuyor: RP'nin kapatılması ve Leyla Şahin davası kararları. Mahkeme, her iki kararında da başörtüsünü sadece yasalar yönünden tartışmıyor. "Laikliğe ve demokrasiye aykırı bir simge" olarak tanımlıyor. Mahkeme, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne göre de üniversitelerin dine ilişkin simgeleri engelleme hakkı bulunduğunu belirtiyor.

9 AİHM'nin bu yorumunun ne önemi var?
Türkiye, yasalarla uluslararası sözleşmelerin çatışması halinde sözleşme hükümlerinin uygulanacağını uyum yasaları ile kabul etti. Şimdiki taslakta daha da ileri bir yorum getiriliyor. Anayasa Mahkemesi, temel hak ve özgürlüklerle ilgili yasaların hem Anayasa hem de Uluslararası sözleşmelere aykırı olup olmadığını inceleyecek. Anayasa Mahkemesi başörtüsünün üniversitelerde takılmasını sağlayacak yasa çıktığında hem anayasayı hem de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ni dikkate alarak karar verecek. Bu durum da yeni anayasayı uygulamak için çıkarılacak yasanın iptal olasılığını güçlendiriyor.

10 Bir parti, türbanı savunduğu ve bu özgürlüğün Anayasaya girmesini sağlayan girişimlerde bulunduğu için kapatılabilir mi?
Yargıtay Başsavcısı Abdurrahman Yalçınkaya'nın da işaret ettiği bu uygulamanın son örneği Fazilet Partisi'nin kapatılması sürecinde yaşandı. Anayasa Mahkemesi, FP'yi kapatırken yasa veya anayasa yapmaya kalkışmak bir yana, Merve Kavakçı'nın seçilebilecek bir yerden aday gösterilmiş olmasını bile kapatma nedeni saydı. Kararda, FP'lilerin Meclis'teki söz ve eylemlerinde, başörtüsünün serbest bırakılması için demokrasinin temel değerlerine aykırı hareket ettikleri öne sürüldü.