Kolesterolün 4 etkili silahı: Lif,omega-3, soya ve niasin

Kalp sağlığıyla ilgili olarak 'Kalbim Doktoruma Bir Sorum Var' adlı kitabı önümüzdeki hafta yayımlanacak olan ABD New York Cornell Üniversitesi Kardiyoloğu Doç. Dr. Özgen Doğan; bugün kolesterolle ilgili soruları yanıtladı:

* Kolesterol vücut için zehir mi? Kolesterol bir zehir değil; aksine yaşam için gerekli. Kolesterol, balmumuna benzeyen steroid moleküldür. 17 Nobel ödülü, binlerce bilimsel yazı ve gazete haberleri bu küçük molekülü konu etti. Vücudumuzda yaşam için gerekli 100 gram kolesterol bulunur. Hücre zarının, D vitamininin, safra asitlerinin, erkek ve kadın hormonlarının yapımında kolesterolün rolü çok önemli. Karaciğerimiz günde bin 500 miligram kolesterol yapar, özellikle geceleri ürettiği kolesterol çok yüksek miktardadır. Kolesterolünüzü düşürmek için ilaç alıyorsanız; en doğru zaman gece yatmadan önce almak. Böylece yüzde 5 daha fazla azalma sağlayabilirsiniz. 150-250 miligram kolesterolü yiyeceklerden alırsınız; özellikle hayvansal gıdalardan ve yumurtadan. Kısacası 'kolesterolüm var' demek pek anlamlı değil; çünkü hepimizde bu var! Önemli olan kanda yüksek seviyelerde olmaması.

İYİ, KÖTÜ VE ÇİRKİN!..

* Kolesterolün iyisi olur mu? Bilmemiz gereken üç çeşit kolesterol var. Eski bir kovboy filmi gibi: İyi, kötü ve çirkin! İyi; HDL (yüksek yoğunluklu lipoprotein), kötü; LDL (düşük yoğunluklu lipoprotein) ve çirkin; trigliseridler. LDL; karaciğerden organlara kolesterol taşır, damarlardaki plaklar bu kolesterolle oluşur. HDL ise kolesterolü damarlardan karaciğere götürür, böylece plaklar engellenir. Karaciğerden bağırsak yoluyla atılır. Trigliseridler, yağ dokusunun kolesterolüdür. LDL kadar olmasa da zararlıdır. Şeker hastalarında fazlaca bulunur.

* Kolesterolü düşürmek için kullanılan bitki sterolleri ve stanolleri hakkında ne düşünüyorsunuz? Bu maddeler bitkilerden veya reçineden elde edilir. Kötü kolesterolün bağırsaktan emilimini azaltarak düşürür. Bu maddeler 1950'den beri bilinir. 1990'larda yağ olarak piyasaya çıkmıştır. Kolesterole kimyasal olarak çok benzerler. Kolesterol hayvan hücrelerinin duvarında, steroller ise bitkilerin duvarında bulunur. Bu benzerlikten dolayı bu maddeyi yediğiniz zaman kolesterol bağırsakta emilmez ve dışkı ile vücuttan atılır.

* Kolesterol düşürücü ilaçlar olan statinler iktidarsızlık yapar mı? Daha önce de bahsettiğim gibi kolesterol bir zehir değil. Aksine hücre zarının yapı taşı. Erkek ve kadın hormonlarının yapımında gerekli olduğu için azaltılmasının iktidarsızlığa yol açtığına dair söylentiler var. Ancak bunu kanıtlayan herhangi bir araştırma kaydedilmedi. Diğer taraftan erkeklerdeki iktidarsızlığın nedeni hormonların azalması değil, erkeklik organındaki damar sertleşmesi. Bu yüzden kolesterolün azaltılması ile bu organdaki kan akımı iyileşir ve böylece cinsel güç yani sertleşme gerçekleşir.

* Lifli gıda tüketiminin kolesterol düşürücü etkileri var mı? Lifli gıdalar kolesterolü düşürür. Bunun nedeni tam olarak bilinmiyor. Lifler bağırsakta safra asitlerini bağlar ve bu karışım dışkıyla vücuttan atılır. Safra asitleri kolesterolden yapılır. Genellikle kaybedilmeyen safra asitleri atıldıkça yenisi kolesterolden sağlanır ve böylece kandaki kolesterol seviyesi düşer.

* Günde ne kadar lif tüketilmeli? Günde 25 gram civarında lif alırsanız LDL'niz düşer. 25 gram lifin nasıl hesaplandığını merak ediyorsanız işte size birkaç örnek: Yarım su bardağı fasulyede 7 gram, nohutta 5 gram, ıspanakta 2 gram, havuçta 3 gram, elmada 4 gram, portakalda 3 gram, muzda 2 gram, 5 hurmada 9 gram lif vardır.

BALIK YE, OMEGA-3 AL!

* Soyanın kolesterole etkisi ne? Soya bir protein. Protein gereksiniminizi sadece soyadan alırsanız kolesterolünüz yüzde 25 düşer. Günde 25 gram soya proteini almanız tavsiye edilir (soya sütü, soya burger, soya sosisi, soyadan yapılmış yağlar ve tofu). Bu, lif ile aynı oranda. Soyanın içinde izoflavonlar bulunur ve kadın hormonu östrojene benzer etkiler gösterir. Soyanın kanser riskini artırdığını gösteren bilimsel bir araştırma yok. Yarım su bardağı soya sütünün içinde 8 gram soya proteini bulunur.

* Omega-3'ün kolesterole etkileri neler? Omega-3; balık yağı, semizotu ve ketentohumunda bulunan bir yağ asidi. Özellikle yağlı soğuk su balıklarında bulunur. En çok somon, sardunya, ringa balığı ve uskumruda mevcuttur. Doğal yetişmiş balıklar ve çiftlik balıkları arasında omega-3 miktarı açısından büyük fark var. Suni üretilen balıkların neyle beslendiği önemli. Günde 4 gram alınan Omega-3, trigliseridleri yüzde 25-n0 arası düşürür. HDL'yi yüzde 5 artırır. Damarlarımıza en çok zarar veren küçük ve yoğun LDL kolesterolü de önemli oranda azaltır. Yapılan bir araştırmaya göre; kalp krizi geçirmiş hastalarda kullanılırsa ölüm riski yüzde n5 azalıyor.

* Trigliseridler nasıl düşürülebilir? Çirkin kolesterolün 150'nin altında olması gerekir. Vücudumuzdaki en yaygın yağ biçimidir. Yaşam biçimi değişiklikleri ile vücudun en çabuk etkilenen yanıdır kolesterol. Kilo kaybı, egzersiz, niasin, omega- 3 ve düşük yağlı diyet ile düşmesini sağlayabilirsiniz. Steroid hormonlar, aşırı alkol, sigara, fazla kilo ve şeker ise hastalığın seviyesini artırır.

* Kolesterolü düşürebilecek vitamin var mı? Niasin; bir tür B vitaminidir ve özel durumlarda çok faydalı olabilir. İyi kolesterolünüz düşükse en etkili ilaçtır. HDL'nizi yüzde 10-30 artırabilir. Günde 2 grama yakın almanız gerekir. Sabah aspirin içtikten 20 dakika sonra alınırsa daha iyi olur. Ayrıca sığır eti, tavuk, tahıl unu, mısır unu, yumurta ve sütte de bolca niasin bulunur.