  |
|
Mutlu gençler daha uzun boylu oluyor
Stres, anne-baba ayrılığı ya da ağır bir enfeksiyon geçirmek, çocuğun kısa boylu olmasına neden olabiliyor. Ama kısa boy artık kader değil! Basit bir tedavi ile boy; ilk yıl 10-12 cm, ikinci yıl da 8-10 cm kadar uzayabiliyor
cıbadem Hastanesi Büyüme ve Ergenlik Merkezi Sorumlusu ve Avrupa Çocuk Endokrin Derneği Başkanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz, ergenlik döneminde boy sorunu çeken gençlere yönelik soruları yanıtladı:
* Mutluluk gencin boyunu gerçekten etkiliyor mu?
Normal büyüme için sağlıklı ve mutlu olmak, doğru beslenmek ve normal hormon dengesine sahip olmak gerekir. Sayılanlardan birisinde problem olursa yetersiz büyüme görülür. Unutulmamalıdır ki; büyüme sağlığın en önemli göstergesi. Araştırmalar hormonların salgılanmasının strese çok bağlı olduğunu gösteriyor. Stres, büyüme hormonlarının da salgılanmasını bozabiliyor. Örneğin anne-babadan ayrı yetişen çocuklar daha sonra bir annebabaya verildiğinde özellikle boylarının daha çok uzadığı saptanıyor. Hormonlar özellikle geceleri belirli aralıklarla salgılandığı için, mutsuz olan sorunlu çocuklarda bu hormonların sagılanmasında düzensizlikler oluyor. Bunların gelişimlerinde diğerlerine göre gerilik saptanabiliyor. Anne-baba ayrılığı, psikolojik bir stres, ağır bir enfeksiyon geçirmek, fiziksel bir stres vb. durumlarda da hormonların salgılanması bozulabiliyor. Bu da ciddi bir risk olarak karşımıza çıkıyor.
* Gencin boyunun kısa kaldığını ailesi en basit nasıl anlar?
Ergenlikte kızlar 15-20 santim, erkekler 20-25 santim uzar. Ergenlik çağında çocuk, yılda beş santimden az uzuyorsa 'sorun var' demektir. Akranlarından kısaysa bu da baz alınabilir. Genellikle kısa boylu çocukların doktora başvurma yaşı 10-11 yaş civarında olur. Ama bizim tanı koyup, çocuğu tedavi edebilmemiz için erken teşhis şart!
* Genetik bir gencin büyümesinde ne kadar etkilidir?
Kalıtım, hormonlar ve çevre faktörleri anne karnından yetişkin çağa kadar büyümeyi etkiler. Çocuğun büyümesinde anne ve babanın boyları önemli rol oynar. Genellikle kısa boylu ebeveynler kısa boylu çocuklara, uzun boylu ebeveynler uzun boylu çocuklara sahiptir. Aslında anne-baba boyu, çocuğun boyunu belirleyici etkenlerden biridir ama tek başına yeterli değildir. Genelde çocukların boyları, anne-baba boy ortalamalarının beşaltı santim eksiği ya da fazlası olabilir. Ama çocuğun ergenliğe giriş yaşı, ergenliğin süresi ve kızlardaki adet görme yaşı, çocuğun boyunu etkiler. Örneğin; sadece anne-baba boyu kıstas olarak alınsa hiç uzun Çinli görmememiz gerekirdi, yani bu konu sadece anne-baba boyuyla ilgili bir şey değil.
* Kız ve erkekler, ergenlikte en fazla hangi yaşta uzar?
Kız çocukları en çok memelerinin büyümeye başlamasından adet görmeye başlayana kadar geçen sürede uzar. Bu ortalama 11 ile 11.5 yaşlarıdır. Adetten sonra boyların uzaması azalır, 5-6 santim ancak uzarlar. Kızlar adet gördükten 2-3 yıl sonra büyüme kıkırdakları kapandığı için hiç uzamazlar. Erkekler en çok 13-1n yaş civarında uzarlar. Ama onların uzaması 18-19 yaşına kadar az da olsa devam eder. Çünkü testosteron yani erkeklik hormonunun büyüme hormonunu kapama etkisi östrojenden daha azdır. Bu nedenle erkekler boy konusunda biraz daha şanslı!
* Gençlerin daha uzun boylu olması için, özel bir beslenme düzeni uygulanmalı mı?
Normal bir büyüme için dengeli beslenme şarttır. Çocuklar gıdalarla gerekli miktarlarda protein (süt, yoğurt, peynir, yumurta ve et), yağ, karbonhidrat, sebze-meyve, vitamin ve mineraller almalıdır. Bazen ekonomik faktörler ya da bilinçsiz beslenme nedeni ile kötü beslenme söz konusu... Çocuklar genellikle şekerli içecekler, gofret ve cips gibi besleyici değeri düşük yiyecekleri yemeye eğilimlidir. Kötü beslenen bir çocuğun beslenmesinin düzeltilmesi ile büyüme de düzelir. Sağlıklı beslenen birinin vitamine ihtiyacı yoktur. Ama çinko gibi bazı minerallerin büyüme hormonunun etkisini artırıcı özellikleri vardır.
* Spor boy uzatır mı?
Hızlı hızlı yürümek, koşmak, ip atlamanın bile büyüme hormonunu artırıcı etkisi var. Boy için, ağırlık kaldırılan sporlar dışında her türlü sporu öneriyoruz.
* Tedaviyle ne kadar uzanır?
Eğer çocukta büyüme hormonu eksikliği varsa, tedaviyle ilk yıl 10-12 santim, ikinci yıl 8-10 santim civarında uzayabilir.
* Hormonal ilaç mı alınıyor?
Evet; bunun endokrin testlerle belirlenmesi gerekli ve yıllık büyümesi 5 santimden azsa testler de bunu gösteriyorsa, o zaman büyüme hormonu vermek gerekli. Büyüme hormonunun çok önemli bir yan etkisi yok. Bugüne kadar baş ağrısı ve benlerde büyüme gibi basit yan etkiler gösterdi. Bilinçsiz kullanılırsa, büyüme hormonu eksikliği olmadan verilirse yan etkiler ortaya çıkabiliyor.
* Hangi hastalıklar gencin boyunu etkiler?
Çocukluk döneminin birçok hastalığı büyümeyi olumsuz yönde etkiler. Örneğin kalp, akciğer ve böbrek gibi organların uzun süreli ve önemli hastalıkları ile besin maddelerinin emilerek kana karışmasını bozan midebağırsak hastalıkları, büyüme üzerinde olumsuz etki yaratır. Bazı hastalıkların tedavisinde kullanılan belirli ilaçlar büyümeyi olumsuz yönde etkileyebilir. Yaşamsal önemi olan ilaçlar konusunda doktorunuzun vereceği karar çok önemlidir.
* Kimler kısa boylu sayılır?
Kısa boy, ölçülen boyun o yaş ve cinse göre normal büyüme ölçülerinin alt sınırında ve altında olmasıdır. Yıllık boy artışının yaşına göre normalden az olması durumunda, büyüme hızı yetersiz olarak değerlendirilir (Yıllık büyüme hızı 1-2 yaşlar arasında yaklaşık yılda 8 cm, 2-n yaşlarında ise yaklaşık yılda 6 cm daha sonra ergenliğe kadar da yılda 5-6 cm'dir).
|
