|
 |
 |
 |
 |
|
Sınav stresi genç kızlarda yumurtalık kisti yapıyor
Yaşanan sınav stresi genç kızların iştahını açıyor. Şişmanlayan kızların yumurtalıklarında kistik oluşumlar meydana geliyor. Eskiden ameliyatla alınan kistler, artık sadece ilaçla da tedavi edilebiliyor
Acıbadem Hastanesi Ergenlik Bölüm Başkanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz; ÖSS ve LGS gibi sınav streslerinin gençler üzerinde yarattığı sağlık sorunlarıyla ilgili merak edilen soruları yanıtladı:
* Sınav stresi genç kızlarda jinekolojik sorunlara yol açar mı?
Ciddi boyuttaki stresin her türü, ki sınav stresi de buna dahildir, bazı jinekolojik sorunlara yol açabilir. En sık karşılaştığımız sorun da adet düzensizlikleri... Çünkü, kadınlarda adet görmeyi düzenleyen mekanizmalar, beyinden salınan hormonlar tarafından başlatılabiliyor. Stres ise bu hormonların salınımını olumsuz etkiliyor. Genellikle adet gecikmeleri tarzında gördüğümüz bu sorun, bazen de adetlerin uzaması veya adet dışı kanamalar tarzında da ortaya çıkıyor.
* Bu sorun için bir tedavi gerekli midir?
Çoğu zaman bu adet gecikmeleri herhangi bir tedavi gerektirmez. Stres faktörünün ortadan kalkmasıyla birlikte, adetler de eski düzenine kavuşur. Ancak yine de oluşabilecek yumurtalık kisti gibi organik bir patolojiyi, ekarte edebilmek için jinekolojik muayene yaptırılmalıdır.
* Son dönemde genç kızlarda yumurtalık kistlerine fazla rastlanıyor, nedeni nedir?
Tıp dilinde 'polikistik over' denilen yumurtalık kistlerinin nedeni; stres ve şişmanlıktır. Özellikle doğum kilosu düşük olan çocuklarda; ergenlik çağındaki tüylenmeyle birlikte polikistik over ve kisti ortaya çıkabilir. Sınav stresi de bu kistleri tetikler. Kistler eskiden cerrahi olarak tedavi ediliyordu; ancak şimdi bir ilaç tedavisiyle şikâyetler ortadan kalkıyor, adetler düzeliyor ve tüylenme gibi sorunlar bitebiliyor. Sınav stresi, stres hormonlarının artmasına neden oluyor. Bunlar arasında en önemlisi kortizoldür. Bu da iştahın açılmasına yol açıyor. Bu sorunlar zincir gibi birbirine bağlıdır ve ardından başka hastalıklar ya da kistler ortaya çıkabilir.
* Genç kızlar kaç yaşından itibaren jinekolojik muayeneye gitmelidir?
Türkiye'de kız çocuklarında adetlerin 12-12.5 yaşında başlaması gerekli ancak adet yaşları 11 yaşına kadar düştü. İlk adetler ağrılı ve hormon dengeleri sağlanana kadar ilk iki-üç yıl boyunca düzensiz olur. Ancak çok fazla miktarda kanama, adetlerin uzun süre olmaması ve çok ağrı olması gibi durumlarda genç kızların jinekolojik muayene olmalarında fayda var. Çünkü LGS'ye hazırlanma dönemi de tam bu yaşlara denk geliyor. Genç kızların bir yandan bu sorunlarla uğraşırken, bir yandan da biyolojik değişimleriyle başa çıkmak ve streslerini önlemek için de hekimden destek alınmak gerekir.
* Sizce regl bir genç kızın sınav performansını gerçekten etkiler mi?
Etkiler. Bilkent Üniversitesi'ndeki kızlar üzerinde yaptığımız araştırma; genç kızların sınavı kaçıracak kadar ağrılı adetten şikâyet ettiğini ortaya çıkarttı. Bir de utanma duygusu bu soruna eklenince, problemleri daha da büyüyor. Ağrılı adetler, okul performansını düşürebildiği gibi sınav başarısını da olumsuz etkileyebiliyor. Yapılacak tedavi çok basit; adetin ilk gününden itibaren ilaç alınırsa bu sorun çözülür. İlk adetlerde aşırı miktarda kanama olabilir. Bu çocukları halsiz bırakabilir. Tabii bu durum performans kaybına da yol açabilir.
* Bu durumda regl'nin geciktirilmesini önerir misiniz?
Çok gerekliyse ve kronik bir soruna dönüştüyse; sınavdan önce bir jinekoloğa danışılıp regl'nin geciktirilmesi sağlanabilir. Bunun hiçbir yan etkisi olmayacağı gibi, sadece bu durumlar için kullanılan ilaçlar da artık son derece güvenli.
* Yoğun stres ve sınav hazırlığı, gençlerde hangi tıbbi sorunların artmasını sağlıyor?
Kısa süreli streslerde, çok önemli değişiklikler beklemiyoruz. Ama bu stresler uzun süreli olursa ve kortizol salgılanmasının artmasına bağlı olarak sürüyorsa; o zaman durum ciddileşiyor. Diyabetli çocuklarda kan şekeri kontrolü zorlaşıyor, romatizmal hastalıklar gibi bağışıklık sistemini etkileyen hastalıklar daha şiddetli oluyor. Gençler sınav stresi nedeniyle gribi bile daha şiddetli yaşıyor. Vücudun metabolik dengesi bozulabiliyor.
* Obezite ve sınav stresi arasındaki ilişki nedir?
Obezitenin yüzde 95'ten fazla nedeni çok yemek yemek ve yeterince hareket edememek; alınan kalori ile harcanan kalori arasındaki dengesizlik... Çok az bir miktarı, yüzde n-5 kadarı da hormonaldir. Dolayısıyla stres iştahı artırdığı için bu dönemde özellikle kalorili yiyecekler, cips, kuruyemiş, fast food ve kola gibi gıdalar fazla tüketilmemelidir. Masa başına bağlı kalındığı için obezite artar. Obez çocuklara, sınava hazırlanma dönemlerinde masa başından n5 dakikalık aralıklarla 'kalk', 'hızlı hareket et', kız çocuklarına da 'ip atla' diye öneriler getiriyoruz. Obez çocukların hayatlarına hareketi sokmaları gerekli. Çocukluk ve ergenlik döneminde verilen diyet çok dengeli olmalı. Sadece protein ya da karbonhidrat diyetleri zararlıdır. Bu nedenle obez çocuklara dengeli diyet verip, mutlaka hareket etmelerini istiyoruz. Günde altı öğün de yemek yemesini öneriyoruz.
* Gençler arasında zayıflamak da çok moda... Sınav dönemi diyeti öneriyor musunuz?
Özellikle kız çocuklarında tamamen estetik amaçlarla başlayıp, anoreksiyeye kadar giden bir durum ortaya çıkıyor. Bu psikiyatrik tedavi gerektiren bir hastalıktır. Çok kısa sürede, aşırı kilo kaybı nedeniyle vücut ağırlığının yüzde 20'sinden fazlası kaybedilirse; vücut mekanizmasında dengesizlik ortaya çıktığı için bunlarda adet kesilmeleri ve metabolizma bozukluğu gibi birçok rahatsızlıklar ortaya çıkabilir. Bu çocuklar genellikle çok titiz, çalışkandır. Onun için bu gibi durumlarda mutlaka bir psikiyatrik destek ve çocuğun bozulan metabolizmasını düzeltmek için de hekim desteği gereklidir.
* Sınavın ardından gençlerin kilo sorunuyla karşılaşmaması için neler öneriyorsunuz?
Ergenlik çağında mümkün olduğunca dengeli beslenme ve hareketli bir yaşam öneriyoruz. Her ergenin sorunlarını mutlaka ailesiyle paylaşması ve bilinçsiz diyetlerden kaçınması gereklidir. İngiltere'deki prim time'larda cips, fast food reklamları yasaklandı, çünkü obezite orada gerçekten çok büyük bir sorun haline geldi.
* Sizce ergenlik döneminde ortaya çıkması muhtemel en tehlikeli hastalık nedir?
Tip 1 diyabettir. Okula başlama ve 13- 1n yaşlarında ergenlerin en fırtınalı dönemlerinde görülüyor. Çocukluk diyabetinin yani tip 1 diyabetinin nedeni tam olarak belli değildir ama stres de burada tetikleyici bir faktördür.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
