Özerk Ayvalık'ın kültür mirası

Ayvalık'a gittim. Çok mutlu oldum... Yıllar önce bir Anadolu turnesinde yıldırım hızıyla geçmiştik Ayvalık'tan... Otel, gece oyun, yemek... Göremeden gezemeden ver elini İzmir... Kitaplarla sürdü Ayvalık'la olan ilişkim.. Osmanlı tarihinde benzeri olmayan bir olay yaşamış Ayvalık... Cezayirli Hasan Paşa 5 Temmuz 1770'de Çeşme açıklarında Rus donanmasıyla çarpışan Osmanlı donanmasının komutanlarından... Rus gemisiyle karşılıklı açtıkları ateş iki gemiyi de batırıyor... Cezayirli Hasan Paşa salla karaya çıkıyor. Ayvalık'tan geçerek İstanbul'a varmaya çalışacak.. Yanında dört levendi... Ayvalık Kilisesi Papazı İkonomos'un evine varırlar... Papaz tüttürdüğü nargileyi bırakır; paşayı ve adamlarını evinde saklar... Bakar, yaralarını tedavi eder. Bir hafta kalırlar papazın evinde.. Bir haftada yerler içerler, dost olurlar. Papaz Ayvalık'tan derlediği on atlıyı da yanlarına katar İstanbul'a uğurlar... Cezayirli Hasan Paşa ayrılırken söyler kim olduğunu... Hasan Paşa İstanbul'a vardıktan bir süre sonra Sadrazam (Başbakan) olur... 1773 yılında Papaz İkonomos, atlar atına, varır İstanbul'a... Niyeti sadrazamı ziyaret edip, Ayvalık için birşeyler koparmak... Saraya giremez.. Bağırır çağırır almazlar... Divanın toplandığı odanın yerini öğrenir.. Camın altına gider, "Hasan Paşa, Hasan Paşa..." diye bağırır, sesini duyurmaya çalışır.. Duyurur da...

BAĞIMSIZ AYVALIK
Çıkarırlar Osmanlı sadrazamının huzuruna... Hasan Paşa, İkonomos'u hemen tanır... Sarılırlar... Bütün öbür paşalar ayağa fırlar... Osmanlı Sadrazamı bir papazla sarılıp öpüşüyor... Hasan Paşa "Dile benden ne dilersin?" der. Der, demez mi koskoca Osmanlı sadrazamı. Papaz da der ki; "Ayvalığa bağımsızlık ver!" Paşa da "Verdim gitti" der. Bu özerklik belgesiyle Ayvalık Osmanlı İmparatorluğu'nda bütün dünyayla ticaret yapan müthiş zengin ve gelişmiş bir beldeye dönüşür. Zeytinyağı fabrikaları, sabun fabrikaları, deri tabakhaneleri... Bütün Ege'nin malını mülkünü, ürettiğini ihraç eden bir liman. Konsolosluklar, elçilikler, tiyatrolar, operalar, kafeler. Kafelerde endam eyleyen hanımefendiler, beyefendiler. Bütün dünyada bilinen ve çok ciddiye alınan Ayvalık Akademisi. Fizik kimya laboratuvarlarıyla, kütüphanesiyle ünlü büyük bir akademi..

GERÇEK BİR FESTİVAL
Bundan sonra neler olmuş, nasıl olmuş, tarihin içinden geçip Ayvalık bugüne nasıl varmış merak edenler Ahmet Yorulmaz'ın Ayvalık tarihiyle ilgili kitaplarını alıp okuyacaklar. Usta bir yazarın ballı üslubuyla mest olacaklar. Arkeolojik eserleri, tarihi, geleni gideni, yağı balı, sohbeti balığı çok ünlü bu kasabaya "Ödünç Yaşamlar" adlı oyunumu 800. kez sergilemek için gittim.. Ayvalık Açıkhava Tiyatrosu'nda 2000 kişi vardı. Coştum, mest oldum. Böyle seyirciye, böyle alkışa can kurban. Birçok belediye şişirme konserlerle, dandik gösterilerle, sünnet düğününe dönüştürdükleri bir de utanmadan festival diye duyurdukları zıpırlıklarla oyalanırken Ayvalık Belediyesi ciddi bir çalışmayla çıkıyor halkın karşısına. Benden bir gece önce Sunay Akın gösteri yapmış. Dedikoduları aldım. Dört dörtlükmüş, döktürmüş.. Benden bir gece sonra İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları dillere destan "Lüküs Hayat" müzikalini sergileyecek. Hergün film gösterileri ayrı bir alanda, tiyatrolar, konserler açıkhava tiyatrosunda...

BELDELER YARATMAK!
Çağdaş bir belediye başkanı yolları onararak, alt yapıyı toparlayarak, imar planını güne uydurarak insanları mutlu edemeyeceğinin bilincindedir. Ya da en azından öyle olması gerekir. Belediye başkanlarının asıl görevleri insanları biraraya getirip kaynaştırmak, farklı yaşam biçimlerinin, bakışların birarada varolabileceği beldeler yaratmaktır. Herkesin kendinden farklı olana saygıyla yaklaşması, ötekinin farklılığını anlarken kendi yaşamını zenginleştireceği bir zihin yapısı oluşturması bireyi daha mutlu, daha dingin kılıyor. Bu bakışı yakalayabilmek için tiyatro, sinema, edebiyat, resim, müzik başkanların önünü açıyor. Ayvalık Belediye Başkanı Hasan Türköven ve ekibi işe dört elle sarılmışlar. Ayvalık'ta yaşamanın ayrıcalık olduğunu iddia ediyorlar. İddialarını kanıtlamak içinde Ayvalık'ta yaşayanların bütün yıl kültür sanat olaylarıyla içiçe olabilmeleri için gerekli olanakları sağlama kararı almışlar. Ayvalık'a gelenlerin gezip dolaşıp tarihi güzelliklerin, yemeklerin tadını çıkarırken sanat olaylarıyla içlerini daha bir zenginleştirmiş olarak ayrılmalarını istiyorlar. Ayvalık'ın geçmişindeki parlak dönemi bugünün bakışıyla, baştan yaratabilirlerse, ayrıcalığı yakalarlar. Yaygın yaşama biçimine dönüşen sıradanlıktan, düzeysizlikten bağımsız kılmaya çalışmalıyız yaşamlarımızı.. Papaz, sadrazama sığınmış; bizler için de tek kurtuluş sanatın, bilimin birleştirici, aydınlatıcı özünde gizli.. Sığınacak başka yer aramamıza gerek yok..