Piyasalarda terörün etkisi geçer ama IMF ve cari açığın izi kalır

Yine olaylar üstüste bindi ve piyasaları çalkalamaya başladı. Önce olumlusundan başlayalım. Türk Telekom'un özelleştirme ihalesinde ortaya çıkan rakam ekonomi ve piyasalar için dopinge yakın bir etkiye sahipti. Haftanın ilk üç günü de bunun gölgesinde geçti.
Ancak sonrasında cari açık patlaması, IMF'nin üç yıllık programın ilk gözden geçirmesini ertelemesi, petrol fiyatının yükselmesi ve Londra'nın terör tarafından vurulması, iyimserliğin etkisini sildi. Dünya ve Türkiye piyasalarında terörün olumsuzluğu fiyatlara yansıyor.

Cari açık etkisi
Önce dış açıktan başlayalım. Mayıs ayı cari işlemler açığı yüzde 72 artışla 2.37 milyar dolar oldu. İlk beş aylık açık da 11.11 milyar dolara vardı. Buradaki artış yüzde 32.1 düzeyinde. Cari açıkta rekor bir yılın ardından meydana gelen bir artış bu. Mayıs itibariyle son 12 aylık açık 18.24 milyar dolara varmış. Yani yılın geride kalan aylarında geçen yılın aynı açığını versek bile, yıl sonunda 18.24 milyar dolarlık açık oluşmuş bile. Artışlar bunun üzerine binecek. Eğer cari açık bu şekilde devam ederse 2005 sonunda 20.5 milyar dolara doğru gidiyor. Bunun 348.5 milyar dolarlık 2005 yılı GSMH'na oranı yüzde 5.8'i buluyor. Hedeflerin ve tahminlerin üzerinde bir rakam. Ekonomide bıçak sırtı gidişin bundan sonra da süreceğine işaret ediyor.
Verilecek cari açıktan daha fazla döviz girişi olduğu sürece mevcut ekonomik iyileşmelerin devamı gelecek. 2001 yılı sonbaharından sonra ortaya çıkan düzelme sürecek. Cari açık artacak ama bunu finanse edeceğimiz için sorun olmayacak. Kurlar yükselmeyecek. Türk Telekom gibi büyük özelleştirmelerin bugüne yansıyan en önemli faydası burada.
Ancak içeriden veya dışarıdan kaynaklanacak herhangi bir şok olayla döviz girişinin azalması, cari açığın finansmanını zora sokacak. O zaman kur yukarı giderken açık pozisyon taşıyan şirketlerin bilançoları ve kamu finansman dengesi bozulacak. Zor günler yeniden kapımıza gelebilecek.

IMF çapasının zayıflaması
Türkiye'nin yeni üç yıllık ekonomik programının sürdürülmesinde IMF ilk gözden geçirmeyi erteledi. Sosyal güvenlik reformu çıkartılamadan Meclis tatile girdi. Hükümetin bu reform yasasını çıkarmaya niyeti var. Ancak belli zorlukları da olduğu anlaşılıyor. Onun için bu kadar önemli bir reform Meclis'in kapanışına bırakıldı ve sonunda çıkarılamadı. Tam birzamanlama hatası yapıldı. Sosyal güvenlik reformu aynı zamanda yeni programın en temel ayağıydı ve gözden geçirmenin ertelenmesi elbette hoş olmadı. AB çapasının nisbeten zayıfladığı bir aşamada IMF programının varlığı ekonomi için temel çapa olmaya adaydı. Bu çapanın yaz aylarında zayıflamasının piyasalara belli bir etkisi olabilir.

Londra'da terör etkisi
Dışarıdan kaynaklanabilecek tehlikelere en iyi örnek dün Londra'da yaşanan törür olayıydı. 11 Eylül'de dünyanın en önemli, şimdi de ikinci en önemli finans merkezi terör tarafından vuruldu. Benzer etkiler doğurmayabilir. Çünkü, 11 Eylül dünkü terör olayından karşılaştırılamayacak boyutta büyüktü. Bir de dünyada koşullar aynı değil. Üstelik 11 Eylül ile başlayan süreç dünya ekonomisi ve finansal piyasaları için iyi sonuçlar doğurdu. Merkez bankalarının para arzını genişletmeleri ve faiz oranlarını düşürmeleri bugün dünya mali piyasalarında ve ekonomik büyümedeki iyileşmelerin ana nedenini oluşturuyor. Dolayısıyla bu terör eyleminin de olumsuz etkileri geçici olabilir.

Dalganın ikinci ayağı
Ancak dış açıkta patlama, IMF ertelenmesi, petrol fiyatlarında tırmanma gibi olumsuzlukların birleşmesinin piyasalara yansıması da kaçınılmaz.
Bu olumsuzlukları törpüleyecek tek olumlu gelişme, portföy ve doğrudan olmak üzere Türkiye'ye yönelik yabancı yatırımların sürmesi, büyük özelleştirmelerin gerçekleşmeye başlamaları.
Normalde yaz aylarında piyasalarda boyları daha büyükçe olabilecek dalgalı bir seyir bekliyorduk. Bu dalgalardan birincisini geride bıraktık ve ikincisine başladık gibi geliyor bize. Türkiye piyasalarının 29 Mayıs sonrası içine girdiği olumlu eğilimin son olaylarla birlikte duracağını ve tersine dönebileceğini tahmin ediyoruz.

Sonuç
"Bir adım geri giden, iki adım ileri atılır" Türk Atasözü