Global para

Robert Mundell, Columbia Üniversitesi profesörlerinden. Uzun yıllardan beri uluslararası para teorileri üzerinde çalışıyor. 1960'lı yıllarda ortaya attığı fikirler, Euro'nun hayata geçmesine öncülük etti. Bunun sonucu Nobel ödülü kazandı.
Profesör Mundell, yıllar önce İtalya'nın Siena kenti yakınlarında Santa Colomba'da bir şato satın almış. Yazları burada geçiriyor. 1971 yılından bu yana da bir dizi konferanslar düzenliyor. Tanınmış ekonomist, akademisyen ve dostları ile bir araya gelip uluslararası para sistemine ilişkin konuları tartışıyor. Son iki yılki toplantılara ben de katıldım. "Dünyada tek para olabilir mi?" konusunda beyin fırtınası yaptık.
1960'lı yıllarda hayal sınırlarını zorlayarak Euro'nun doğuşuna neden olan Prof. Mundell, bu kez çıtayı biraz daha yükseğe koyuyor.Dünya parası veya global para sisteminin temellerini oluşturmaya çalışıyor. Katılımcılar da bu konudaki uygulama olasılıklarına ve sorunlarına ilişkin görüşlerini dile getirerek fikre katkıda bulunuyorlar.

Neden global para?
Sabit kur rejiminden, 1971 yılında esnek kur sistemine geçildikten sonra makro ekonomik istikrarın sağlanmasında bir çok zorluklar gözlendi. Finansal krizler ortaya çıktı. Sağlıklı bir dış ödemeler dengesi kurulamadı. Bu nedenle de sağlam paraya ve sağlıklı bir kur sistemine ihtiyaç gün geçtikçe artmaya başladı.
Günümüzde döviz kuru rejiminden kaynaklanan sorunların bazıları şöyle:
1. Döviz kurularındaki dalgalanmalar çok fazla. Uygulanan kur rejimleri sağlıklı değil. Belirsizlik yaratıyorlar.
2. Bir çok ülke uluslararası piyasalardan kendi parası ile borçlanamıyor. Bu ise döviz riskine ve dolayısıyla da finansal krizlerin oluşumuna kaynaklık ediyor.
3. Ülkelerin bir çoğu, kendi paralarında gözlenen değer kazanma veya kaybetme gibi süreçlerde maliyeti ağır faturalar ödenmek zorunda kalıyorlar.
4.Yabancı sermaye döviz kurlarında istikrar arıyor. Belirsizlik yaratan kur rejimleri yabancı sermayeyi kaçırıyor.
Bu nedenlerle dünyada tek bir para uygulanmasına geçmek cazip bir fikir olarak görünüyor. Diğer alternatifler arasında sayılan, altına dayalı kur rejimine dönüşün zorluğu ve Dolara bağlı Bretton Woods gibi bir sistemin tekrar kurulmasının imkansızlığı, Prof. Mundell'i tek bir dünya parası yaratmak fikrine yöneltmiş. Geçen yıl, sistemin ana hatlarını tartışmıştık. Bu yıl detaylarına geçtik.

Dünya parasının yapısı
Prof Mundell'e göre global paranın % 60 Dolar, % 25 Euro ve % 15 Japon Yen'inden oluşmasında yarar var. İsmine bu paraların baş harflerinden esinlenerek DEY diyor. Gerekirse, bu para sepetine İngiliz Pound'unun da eklenebileceği görüşünde.
İlk aşamayı, ülke paralarının DEY'e dönüşümü veya sabitlenmesi oluşturuyor. Daha sonra G3'ler yani ABD, Avrupa Birliği ve Japonya bir parasal birlik kurarak DEY'i basacaklar. Bu sisteme her ülkenin katılımını sağlamak için bir uluslararası danışma konseyi gerekiyor. Mundell, bunun için IMF'nin Guvernörler Kurulu'nu öneriyor.
Sistem kısaca bu. Uluslararası düzeyde hayal etmek hem güzel ve hem de zevkli. Ancak konuları uygulamaya koymak çok zor.
Devam edeceğim.