Yeni kuşak 'yeşil peri'yi keşfediyor

Bir zamanların olaylı içkisi absent, Avrupa'da serbest bırakılınca yeniden moda oldu

Bugün birileri rakıyı yok etmek için kolları sıvasa ve gazetelerin üçüncü sayfalarını tarasa, rakıyı fazla kaçırdıktan sonra işlenen cinayetleri bir liste haline getirip, katillerin, "Sarhoştum hakim bey, sonrasını hatırlamıyorum", şeklindeki ifadelerini de içeren bir rapor düzenlese, sizce rakı ortadan kaldırılabilir mi? Hemen "olmaz!" demeyin. Rakı için olmasa da pekala başka bir içki için yasalar çıkarılıp bir asır boyu üretimi, taşınması, satışı yasaklanabiliyor, birkaç yıl öncesine kadar göklere çıkarılan bir içki, şartlar denk düştüğünde ve ortam olgunlaştığında bir anda her türlü kötülüğün simgesi haline getirililiyor ve tarih sahnesinden siliniveriyor. Sözünü ettiğim içki, bugün bizde adını pek çok kişinin hiç duymadığı "absent". Bardağı taşıran damla ise 20. yüzyılın başlarında, daha da kesin tarihle 28 Ağustos 1905'te İsviçre'nin Lozan kentinde yaşayan Jean Lanfray adlı alkolik bir köylünün kanlı eylemi. Lanfray yine her zamanki gibi içkinin dozunu kaçırdıktan sonra tüm ailesini kurşuna dizince, kamuoyu katilden çok, yüksek alkollü absent içkisini sorumlu tuttu. Oysa absent ile mücadele derneklerinin en büyük destekçileri, filoksera salgınının ardından kuruyan bağlarını yenilemeye başlayan şarap üreticileriydi ve kendilerine en ciddi rakip olarak gördükleri absenti ortadan kaldırmayı planlıyorlardı. Öte yandan Jean Lanfray da "şarapçı" tabir edilen alkoliklerdendi. Her gün 5 litre kadar köpek öldüren şaraplar içtikten sonra bunların üzerine "cila" kabilinden sadece iki kadeh absent içerdi. Ama mahkeme sırasında kimse bunları dile getirmedi. Sonuçta, 1908 yılında İsviçre'de bu konuda yapılan halk oylamasının ardından absent yasaklandı. İsviçre'yi 1914'te Fransa, 1923'te de Almanya izledi. Absent üreten, onu taşıyan ya da satanlar ağır cezalara çarptırıldılar. Yeşil renkli absent, 21. yüzyılın başlarına dek alkollü içkiler arasında bir günah keçisi olarak kaldı ve eroin, kokain gibi uyuşturucu zehirlerle eşdeğer tutulduktan sonra nihayet bundan bir, iki yıl önce yeniden düzenlenen formülüyle üretimi serbest bırakıldı. Absent'in "suç"dosyası sadece Lanfray olayından ibaret değildi. Absent'i fazla kaçıran biri, iki el ateş edip ünlü Fransız şair Rimbaud'yu kolundan yaralamıştı. Ünlü Fransız ressam Van Gogh'un kulağını, absentle zihni bulandığı için kestiği bile söyleniyordu. Evet, suçlu absent'ti ve cezalandırılmalıydı. Nasıl bir şey bu "şer içkisi", absent? Absinth, absinthe, absenta olarak da bilinen bu içkinin ana maddesi antik çağda ilaç olarak da kullanılan, bilimsel adı "artemisia absinthium" olan pelin otu. Pelin otunun fermente edildikten sonra imbikten çekilmesiyle elde edilen absent bir tür rakı. İçine yıldız anason, rezene, çördük otu, melekotu, nane, kişniş ilave edilmiş türleri de var. Absent 19. yüzyıldan itibaren önce İsviçre'nin Neuchatel kantonundaki Val-de-Travers bölgesinde üretildi. Buradan 1805 yılında Fransa'ya geçti. Henry Louis Pernod ilk absent damıtımevini kurdu ve üretimini günde 20 litrenin üzerine çıkardı. Kısa sürede Avrupa'da bir numaralı alkollü içki haline geldi. Buradan New York, Chicago, San Francisco, New Orleans, Buenos Aires gibi metropolleri, Madagaskar'ı, Hindiçini, Tahiti'yi, kısaca dünyayı fethetti. Fransa'da ise 19. yüzyılın sonlarında şarap fiyatları yükselirken ucuzlayan absent birkaç kuşak sanatçının başlıca içkisi oldu.

İÇİNDE ZEHİR BULUNUYOR
Van Gogh, Oscar Wilde, Tolouse-Lautrec, Sarah Bernhard, Baudlaire, Rimbaud, Verlaine, Hemingway ve Picasso gibi sanatçılar için vazgeçilmez içki haline gelen absent'in içinde thujon adlı sinir sistemi üzerinde etkili olan bir zehir bulunuyor. Absent de Türk Rakısı gibi suyla karıştırıldığında rengi değişiyor ve sütümsü görünüm alıyor. Klorofil ile renklendirilmesinden dolayı rengi zümrüt yeşili olan absent için "yeşil peri" de deniyordu. Punk modasının öncüsü olarak görülen ünlü Fransız ozan Baudlaire de bir keresinde saçlarını absent rengi yeşile boyatarak olay yaratmıştı. Aslında absent'in kaderini belirleyen, içindeki thujon adlı zehir. Ünlü Fransız ressam Degas'nın 1876'da yaptığı "L'absinthe" (absent) adlı bir tablo var. Bu resimde Paris'in Nouvelle Athenes kafesinde yan yana oturmuş bir kadınla bir adam görülüyor. Önlerinde birer kadeh absent var. Gözlerinden tükenmiş alkoliklerin ifadesi okunuyor. İşte bu resim absent düşmanlarının bu içkiyi karalamak için kullandıkları kozlardan biri oldu. Oysa absent'in görkemli dönemlerinde, örneğin 19. yüzyılın ortalarında, Fransız - Cezayir savaşında, yorgunluklarını gidermek, zorlu koşullara dayanmalarını sağlamak, onları sıtmadan ve ishalden korumak için asker tayınına ilave edilmişti. Yeni kuşak ressamlar, bar tezgahında tek başına oturmuş önündeki içkisini içen çağın özgür kadınlarını tablolarında ebedileştiriyorlardı ve bu kadınların önündeki içki de absent'ti.

ALKOL DÜZEYİ 70 DERECE
Daha ilk dönemlerden itibaren absent'in insanı diğer alkollü içkilerden farklı biçimde etkilediği anlaşılmıştı. Bir yandan 70 dereceyi bulan yüksek alkol düzeyi, bir yandan da pelin otunun içerdiği thujon maddesi yüzünden, absent, içenleri yalnızca sarhoş etmekle kalmıyor, uyarıcı, güçlendirici etki yapıyor, içende coşku hissi uyandırıyordu. Aşırı içenler, uyuşturucu kullananlar gibi hayaller gördüklerini söylüyordu. Ünlü İngiliz yazar Oscar Wilde şöyle anlatır: "İlk evre normal içki etkisidir. İkinci evrede dehşet verici şeyler görülür. Ama eğer başarılabilirse, üçüncü evreye gelinir. Bunda insan görmeyi istediği olağanüstü, ilginç şeyler görmeye başlar." Absent içmenin bir ritüeli vardı. Bir kadehe absent konuyor, özel bir kaşık veya çatalın üzerine bir parça kesme şeker yerleştiriliyordu. Absent'e batırılıp ıslatılan şeker kadehin üzerinde yakılıyor, kabarcıklar çıkmaya başlayıp karamelleştiğinde hemen absente daldırılarak söndürülüyordu. Ardından buzlu suyla yarı yarıya sulandırılan absent içime hazır hale geliyordu. Kimileri ise absenti sadece buz gibi suyla sulandırarak içiyordu. Yaklaşık bir asır süreyle içki tarihi sahnesinden yok olan absent 1998'den itibaren, aktif maddesi olan 'thujon' miktarı çok azaltılmış halde AB ülkelerinde serbest bırakıldı. Nihayet 5 Nisan 2005'te onu ilk yasaklayan ülke olan İsviçre de absent üzerindeki yasağı kaldırdı. Şu sıralar absent gençler arasında yeniden moda oluyor. Birçok ülkede absent'in değişik versiyonları piyasaya sürülüyor. Yeni kuşak "yeşil peri"yi keşfederken, bilim adamları da absent'in eski formülüyle bile iddia edildiği gibi tehlikeli içki olmadığı yolunda bilimsel raporlar yayınladılar. Bir asır sonra bile olsa, absent nihayet adını temize çıkardı.