Büyüme verileri ve stoklar

Büyüme verileri içinde stok rakamları son zamanlarda dikkati fazla çekmeye başladı. Milli gelire katkısı 1990'lı yıllarda düşük düzeyde kalan stoklar son üç yılda önemli oranda artışlar gösterdi. 2003 yılında milli gelirin % 7,4'ü, 2004 yılında ise % 8'i stoklardan oluşuyor. Stoktaki değişim verileri de yüksek.
Normal şartlarda hiçbir üretici stoklara çalışmak istemez . Üretim yapıp stoklarda tutmanın bedeli fazladır. Anormal zamanlar olmadığı taktirde yaptığınız üretimi stok olarak uzun süre muhafaza etmek akılcı davranmamakla eşittir. Geçtiğimiz üç yılda stok tutulması şartları da oluşmamıştır.
Ancak, stoklar neden artıyor sorusuna yanıt bulmak gerekiyor. Bu da oldukça zor bir konu. Okurlarımdan Tuğrul Gürgür bu konuda bir açıklama gönderdi. Kendisi ABD'de Maryland Üniversitesi ekonomi bölümünde öğretim görevlisi. Konuya ilgisi için teşekkür ediyorum.
Sayın Gürgür, Türkiye'deki stok yatırımlarının şaşırtıcı boyutlara ulaştığı fikrinde. Devlet İstatistik Enstitüsü'nün ölçüm hatası yapıp yapmadığını sorguluyor. Bu sorgulamada inşaat yatırımları üretimi dikkatini çekmiş. "Stok yatırımlarının bir bölümü buradan gelebilir" diyor. Gerekçesi ise yapı ruhsatları verileri ile inşaat yatırımları arasındaki ilişkinin 2002 yılından bu yana bozulması. 1992 ile 2002 döneminde ve yıllık bazda yapı ruhsatları, inşaat yatırım ve üretim değişiminin % 70'inden fazlasını açıklarken bu ilişki son yıllarda gözlenemiyor.
Yaptığı araştırmaya göre "2004 yılının son çeyreği itibariyle son on iki ayın toplam yapı inşaatlarının metrekaresi 60 milyon TL civarında. Eğer 1992-2002 yılları arasında ilişki sürmüş olsaydı inşaat yatırımının şu andaki fiyatlarla 37 milyar değil, 49 milyar olması gerekirdi. Aradaki fark stok yatırımlarının dörtte birine denk geliyor" diyor ve soruyor: "Acaba stoklardaki anormal artışın bir kısmını bu bulgu açıklar mı?"
Sorunun yanıtını Devlet İstatistik Enstitüsü ve Devlet Planlama Teşkilatı'na bırakmak gerekiyor. Ancak stoklarda bu eğilim 2005 yılında da sürerse, büyüme ve istihdam verileri daha da sorgulanır hale gelecek.

Konferanslar haftası
Önümüzdeki günlerde önemli konferanslar var. Yarın başlayacak olan Merkez Bankası, The Reinventing of Bretton Woods Committee ve World Ecomic Forum'un ortaklaşa düzenledikleri toplantının konusu "Kamunun Borçları ve Gelişen Piyasalar İçin Yeni Finansman Araçları". Katılımcılar arasında, Yale, Stanford, Harward Üniversitelerinden bilim adamları, merkez bankası başkanları ve uluslararası finans kurumlarının yöneticileri var. "Avrupa ile bütünleşmede makroekonomik politikalar" ise Merkez Bankası öncülüğünde, Ankara'da 6-7 Mayıs'ta tartışılacak.
Hafta içinde Türkiye'nin Davos'u olarak da adlandırılan Forum İstanbul toplanıyor. Bir çok yerli ve yabancı devlet adamı ve uzmanın katılacağı, 20'ye yakın toplantıda, Türkiye'nin AB üyeliği ve bilgi toplumunun kurulması tartışılacak.
Çarşamba günü Asya Kalkınma Bankası'nın Yıllık Genel Kurulu var. Genel Kurul'a, bankaya üye 63 ülkenin maliye bakanları heyetleri ile katılıyorlar. Ayrıca uluslararası finans kuruluşlarının üst düzey yöneticileri de bu toplantıda hazır bulunacaklar.