Üç bin yıldır çekiyoruz
Pop şarkıcıları ve mankenlerin kolye olarak kullandığı tespih araştırma konusu oldu. İlahiyatçılara göre tarihi M.Ö. 800'lere uzanan tespihin aksesuar olarak kullanılması yanlış değil.
Erzurum Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dinler Tarihi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ali Rafet Özkan Türk-İslam sanat tarihi üzerine yaptığı araştırmasıyla tespihin 2 bin 8 yüz yıllık bir geçmişi olduğunu ortaya koyuyor. Çalışmasında tespihi 'sanat' haline dönüştürenlerin Osmanlılar olduğunu öne süren Prof. Özkan, tespih çekmenin her dinde olduğunu yani Müslümanlara has bir dini ritüel olmadığını vurguluyor.
TANRI'YI ANMAK İÇİN
"Tespihi ilk olarak M.Ö. 800'lü yıllarda Hintli rahipler, Brahmanlar çekmiş. Daha sonra M.Ö. 600'de Budist rahipler, 100 ve katları şeklinde  taş ihtiva eden tespih çekti" diyen Prof. Özkan, tespihin ana yurdunun Güney Asya olduğunu vurguluyor. Özkan'a göre tespihte numeroloji çok önemli: "Hindularda 100, Yahudilerde 10, Hıristiyanlarda 5, Müslümanlarda 33 sayısı, tespihteki tane adetini şekillendiren kilit sayılardır. İslam'da namaz ve zikir tespihleri de farklıdır. Zikir yapılanan dergahlarda 500 ve 1000'lik tespihler yer alır. Müslümanlıkta bu işin temel esprisi diğer dinlerden farklı değildir. Amaç, saf bir kalple yaratıcıya yönelmeyi sağlamak. Tabii ki isteyen boş zamanlarda stres atmak  için 33'lük tespih çekebilir. Bu durumda tespihi kötülüklerden ve sıkıntılardan sakınılmayı arzulayarak çekmek gerekir. Tespih insan ile tanrı arasındaki irtibatı sağlamalı." Tespihin farklı maddelerden yapılabileceğini ifade eden Prof. Özkan bu çeşitlerin içinde taş, metal veya ağaç olabileceğini belirtiyor. Prof. Özkan, Osmanlı döneminde tespihin bir sanata dönüştürüldüğünü vurgulayarak, ''Osmanlı'da 17. asırda başlayan tespih yapma sanatı, 19. asırda zirveye ulaştı'' diyor. Osmanlı padişahlarının yakut, elmas, zümrüt gibi çok değerli taşlardan yapılmış tespihleri kullandıklarını belirten Özkan şöyle devam  ediyor: "Tespih elmas, yakut, zümrüt, zebercat, firuze, inci, oltu, şehcerağı, gibi değerli mücevher ve madenlerden yapılabilir. Yöreden yöreye de farklılık gösterir. Mesela Erzurum'da en çok oltu taşından yapılanlar tercih edilir." Tespih, yeraltı dünyasında delikanlılığın simgesi yani vazgeçilmezi. 'Tespihli delikanlılık' kabadayılar için bir güç göstergesi. Son dönemdeki TV dizilerinde de bu durum açıkça görülüyor! Üstelik 'tespih çekmek' belli anlamlara geliyor. Örneğin, tespih çekerken birini dinlemek 'Sadede gel ve beni iyi dinle anlamına' gelirken, tespih sallamak umursamazlığın  ve vurdumduymaz bir yaklaşımın ibaresi... 'Ben senden daha güçlüyüm' anlamına geliyor.
SÜS DE OLABİLİR
Günümüzde mankenlerden pop yıldızlarına pek çok kişi tespihi aksesuar olarak da kullanıyor. Manken Çağla Şikel, şarkıcı Mustafa Sandal ve Emrah, tespihi kolye olarak tercih eden ünlülerden. Ortaçağ tarihçisi, yazar İsmail Nacar tespihin aksesuar olarak kullanımının yanlış olmadığını söylerken Prof. Dr. Zekeriya Beyaz kendisinin namazda tespih çektiğini ama 'mankenler'in tespihi kolye gibi kullanmalarının da yanlış olmadığı görüşünde; "İnsanları sıkmayalım. Süs olarak kullanılabilir."
Özhan Tezel HABER MERKEZİ
|
