|
 |
 |
 |
 |
|
Beyin okuyan Türk psikolog
Bir fotoğrafın beyinde yarattığı etki, kişilik hakkında önemli ipuçları veriyor. ABD'de yaşayan Prof. Turhan Canlı'nın Newsweek Dergisi'ne de konu olan beyin görüntülemesi ve kişilik arasındaki bağlantıya yönelik çalışmaları, iş görüşmelerinde devrim yaratacak.
Beyin okuyan Türk Amerika'da çığır açtı
Newsweek'in son sayısına konu olan Prof. Turhan Canlı'nın beyin görüntüsü ve kişilik arasında bulduğu bağlantı klasik iş görüşmelerine son verecek.
Beyninizin mutlu bir insan ya da yüzünüze doğrultulmuş bir silah fotoğrafına verdiği tepkinin, kişiliğiniz hakkında çok önemli ipucu olduğunu biliyor muydunuz? Çünkü beynin çeşitli bölümlerinde meydana gelen etkileşimler kişinin dışadönük ya da asosyal olduğunu gösteriyor. Stony Brook New York State Üniversitesi'nde profesör Turhan Canlı, beyinde meydana gelen etkilenmeler ve kişilik arasındaki bağlantıyı bulmaya yönelik araştırmalar yapıyor. Çalışmalarını yaklaşık 8 yıldır sürdüren Canlı, ünlü haber dergisi Newsweek'in son sayısına da konu oldu. Adından başarıyla söz ettiren Canlı, Türk baba ve Alman annenin çocuğu olarak Almanya'da doğmuş, üç yaşına kadar Türkiye'de yaşamış. Hayatının sonraki dönemi ise Almanya ve ardından ABD'de geçmiş. Hem çalışmaları hem de ilgi alanları üzerine konuştuğumuz Canlı, beyin görüntüleme sisteminin yaygınlaşmasıyla iş görüşmelerinde uygulanan geleneksel yöntemlerin de tarihe karışabileceğini söylüyor.
* Ne kadar zamandır Amerika'da yaşıyorsunuz?
Babam Türk, annem Alman. Babam Türkiye'de tıp eğitimi almış, 1950'de Almanya'ya gelmiş. Ben Almanya'da doğdum ama sonra Türkiye'ye taşındık. Ankara, Adana ve İstanbul'da yaşadık. Almanya'ya döndüğümüzde 3-4 yaşındaydım. 18 yaşına kadar Almanya'daydım. Liseyi tamamladıktan sonra, 1985'te üniversite eğitimi için ABD'ye geldim ve bir daha ayrılmadım.
* Eğitim hayatınızı anlatır mısınız?
Almanya'da iken lisede İngilizce ve tarih eğitimi aldım. Daha sonra, 1988'de en yüksek onur derecesiyle mezun olduğum Boston yakınlarındaki Tufts Üniversitesi'nde psikoloji eğitimi gördüm. 1993'te de Yale Üniversitesi'nde biopsikoloji alanında doktora yaptım. Doktora sonrası iki yıl Yale'de çeşitli araştırmalarda bulundum. Ardından 1995-2001 arasında Stanford Üniversitesi'nde beyin görüntüleme çalışmalarına başladım. 2001'den bu yana ise Stony Brook Üniversitesi'nde profesörüm.
* Beyin ve kişilik ilişkisi üzerine araştırma yapmaya nasıl karar verdiniz?
İlk beyin görüntüleme çalışmalarına Stanford'da başladım. Aynı fotoğrafları gösterdiğimiz kişilerde beynin farklı bölümlerinin etkilendiğini görmek gerçekten çok ilginçti. Temel kişisel özelliklerin negatif ve pozitif duygulanmayla ilgili olduğunu fark ettim, kişilik ve beyin arasındaki ilişkiyi araştırmaya karar verdim. Bu çalışmalarım 1997'de başladı.
ÇALIŞMANIN ESASI
* Çalışmanızın ana yapısı nedir?  Beyin görüntüleri ve kişilik arasında nasıl bağ kuruyorsunuz?
Kişiliği kontrol eden tek bir beyin yapısı yok. Bunun yerine değişik görevler, beynin farklı bölümlerini etkiliyor. Olumlu duygusal etkilenmeye neden olacak fotoğrafları gösterdiğinizde bazı insanlarda daha fazla beyin aktivasyonu görülüyor. Bu da onların daha dışadönük olmaya meyilli olduğunun göstergesi. Bunun için önce kişilerden kendilerine ilişkin bilgilerin yer aldığı bir raporu, beyin taraması sırasında (MR çekilmesi) nasıl hissettiklerini ve kişiliklerini tanımlamalarını istiyoruz. Biz genel olarak pozitif ve negatif ruh halleri ile kişilik özellikleriyle ilgileniyoruz. Burada pozitifi dışa dönük, negatifi de sinirli duygusal görüntü olarak değerlendiriyoruz. Daha sonra farklı insanlarda değişik beyinsel etkileşimi açığa çıkaran pozitif ya da negatif resimler veya kelimeler gösteriyoruz. Bunlar gülen bir yüz, sevimli bir köpek veya olumlu kelimelerin yer aldığı pozitif görüntüler ya da kızgın bir ifade, böcek gibi rahatsız edici fotoğraflar olabilir. Bu sırada beynin çeşitli bölümlerinde aktivasyon artıyor ya da azalıyor. Bu bölgeleri, resimlerdeki değişimle, kişilikteki değişim arasındaki bağlantıyı gösteren yerler olarak belirliyoruz. Bu bölümlerden biri de amygdala. Dışadönük kişilere gösterilen mutlu yüzler burada daha fazla etkilenmeye neden oluyor. Yani, dışadönük insanlarda amygdala bölgesinde daha fazla etkilenme görülüyor. Bu bölge, duygu ve pozitif yüz ifadeleriyle doğrudan ilgili.
* Peki beyin görüntülerinin ileride iş görüşmelerinde kullanılması mümkün mü? Bu nasıl olabilir?
Sorunuzu "Prensip olarak evet" diye yanıtlayabiliriz. Ancak burada önemli olan beyin görüntüleme işleminin kişinin işteki performansını diğer klasik yöntemlerden daha iyi tahmin etmede ne kadar işe yarayacağı. Bunu da zaman gösterecek...
* Bazı insanları bazı görevler için daha uygun kılan nedir?
Yeteneklerdeki bireysel farklılıklar, mesleki ve entelektüel nitelikler bir yana kişiliklerde farklılıklar vardır. Bunların hepsi önemlidir. Yönetim kurulu başkanınızın çekingen ve tereddütlü olmasını istemezsiniz. İşverenseniz utangaç ve insanlardan hoşlanmayan bir satış elemanıyla çalışmayı da düşünmezsiniz. Çünkü farklı işler, farklı kişilikleri gerektirir.
Halime Sürek Kahveci
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
