Paranın değerini ne belirler?

Ülkemizde 2001 yılında yaşanan krizden sonra başlayan ekonomik iyileşme süreci içeride yapılan ekonomik reformlar kadar dış faktörlerden de etkilenmiştir. Türk Lirası'nın bu süreçte hızla değerlenmesi iç borçların çevrilebilirliği konusundaki kaygıları ortadan kaldırmış ve çok önemli miktarda fonun portföy yatırımı olarak ülkemize akmasına sağladı. Ancak aynı dönemde parasını ABD Doları'na endeksleyen ülkeler hariç tüm ülkelerin para birimleri dolara karşı değer kazandı.
1990'lı yıllarda ABD'de yaşanan yüksek büyüme ve menkul kıymet fiyatlarındaki artış trendi 2000 yılında zirve noktasına ulaştı. Yüksek ekonomik büyüme ve siyasi tercihler 2000 yılında federal bütçenin 236 milyar dolar fazla vermesini sağladı. FED'in ekonomiyi soğutmak amacıyla faiz oranını yüzde 6.5'e kadar çıkarması da dolara olan talebi artırdı. Tüm bu nedenlerle 2000'de Euro/ABD Doları paritesi 0.83 seviyesine kadar geriledi.
2000 yılı sonrasında ise G.W. Bush ABD Başkanlığı görevini aldı. Bu dönemde vergi oranlarının azaltılması ve teröre karşı verilen mücadele için yapılan harcamalar bütçe fazlasını açığa dönüştürdü. 2004 yılında 412 milyar dolar bütçe açığı verildi. Öte yandan 2000 yılı sonrasında ekonomide görülen yavaşlama da bu trende katkıda bulundu. İşsizlik 2003 Haziran ayında yüzde 6.3'e kadar yükseldi. ABD'de özel ve kamu kesiminin tasarruf oranlarının gerilemesi dış ticaret açığının da 620 milyar dolara kadar genişlemesine neden oldu. Ekonomide yaşanan soğuma ve mali piyasalardaki düşüşlerin de etkisiyle azalan talebi canlandırabilmek için FED faiz oranını 2003 yılında yüzde 1 seviyesine kadar indirdi. Son 50 yılın en düşük seviyesine inen faizler ABD Doları'ndaki değer kaybını kuvvetlendirdi. 2004 yılı sonunda cari açıkta ve bütçe açığındaki yükselişler paritenin 1.36 seviyesine kadar yükselmesine neden oldu. Aynı dönemde Euro gibi TL de dolara karşı hızla değer kazandı. 2001 yılında 1.67 seviyesine kadar yükselen dolar bugün ise 1.31 seviyesine kadar geriledi.
Bugüne kadar ABD'nin izlediği politikların TL'nin değerlenme sürecinde etkili olduğu açık. Bundan sonraki süreçte ABD'nin bütçe açıklarını kapatmak konusunda izleyeceği politika, faiz arttırımlarının hangi hızda ve hangi seviyeye kadar devam edeceği konusu hem bizim hem de diğer gelişmekte olan ülke para birimlerinin kaderini büyük ölçüde etkileyecek. Bütçe açıklarının kapatılması konusunu takvime bağlayan ve 2010 yılına kadar kapatmayı hedefleyen ABD Hükümeti'nin samimiyeti, alacağı aksiyonlarla piyasalar tarafından sınanacak. Diğer taraftan FED'in her iki ayda bir yaptığı toplantılarda 0.25 puan arttırdığı faizlerin aynı hızda devam etmesini ve yüzde 3.5 seviyesine kadar yükseltileceğini öngörüyoruz.
Globalleşme ülkelerin hızla büyümek için kendi tasarruflarının yanında uluslararası tasarrufları da cezbedilmesini gerekli kılıyor. Bu da maliyetlerin düşürüldüğü, ileriye dönük öngörülebilirliğin arttığı ekonomilerde mümkün olabilir. Ülkeler bu amaçla birbirleriyle rekabet ediyor. Türkiye IMF anlaşması ve AB ile siyasal ve ekonomik konularda kendini belli kurallara bağlayarak ileriye dönük belirsizlikleri ortadan kaldırıyor. Ancak 17 Aralık'tan bugüne kadar Hükümet'in bu iki konuda adım atmaması yatırımcılar açısından şüpheyle karşılanıyor. Tüm ülkelerin her konuda yarıştığı bir ortamda istikrarsızlık yaratabilecek konularda hükümetin daha fazla çaba sarfederek somut adımlar atması gerektiği kanaatindeyiz. Aksi takdirde önümüzdeki dönemde kur üzerindeki yurtdışı baskılara hükümetin aksiyon alamama baskısı da eklenebilecektir.